Henri Cartier Bresson – Paul Strand 1932-1934 ΜΕΞΙΚΟ

«Henri Cartier Bresson – Paul Strand 1932-1934 ΜΕΞΙΚΟ»

• Στο βιβλίο «Henri Cartier Bresson – Paul Strand 1932-1934 ΜΕΞΙΚΟ», είναι συγκεντρωμένα τα τόσο διαφορετικά έργα δύο μεγάλων δασκάλων στην ιστορία της φωτογραφίας. Υπάρχουν πολλά σημεία σύγκλισης, αλλά τα στυλ τους είναι βαθιά διαφορετικά. Η ακινησία του Strand έρχεται σε αντίθεση με τη ρευστότητα του Bresson.

• Έτσι η παρουσίαση αυτής της δουλειάς τους για το Μεξικό μεταξύ 1932 και 1934 είναι μια ευκαιρία για μας να ανακαλύψουμε δύο οράματα της ίδιας χώρας και ιδιαίτερα δύο προσεγγίσεις στην ίδια την τέχνη της φωτογραφίας.
• Tο βιβλίο αυτό είναι ο κατάλογος της πολύ ενδιαφέρουσας έκθεσης που έγινε στο «Ίδρυμα Henri Cartier Bresson» από της 11 Ιανουαρίου έως 22 Απριλίου 2012.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον λεύκωμα, όχι μόνο για τις φωτογραφίες που περιέχει αλλά και για τον «διάλογο» ανάμεσα στους δυο καλλιτέχνες. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν 89 ασπρόμαυρες εκτυπώσεις.

Τα έργα του Paul Strand προέρχονται από ισπανικές, αμερικανικές και μεξικανικές συλλογές. Αυτά του Cartier-Bresson, μερικά από τα οποία είναι αδημοσίευτα, προέρχονται από τη συλλογή του Ιδρύματος HCB.

***** Συναντήθηκαν ο Strand και ο Cartier-Bresson στο Μεξικό; Ο Γάλλος φτάνει στο Μεξικό στα μέσα Ιουλίου 1934, ο Αμερικανός εγκατέλειψε τη χώρα τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Στη διάρκεια σχεδόν έξι μηνών, θα μπορούσαν επομένως να έχουν συναντηθεί.

Τελικά, το σίγουρο είναι πως γνωρίστηκαν το 1935 στη Νέα Υόρκη.

Γνώρισαν ο ένας το έργο του άλλου αυτής της περιόδου και κάτι επίσης άγνωστο: το γεγονός πως και οι δύο για ένα διάστημα, μετά το Μεξικό, σταμάτησαν να φωτογραφίζουν και άρχισαν να ασχολούνται με τον κινηματογράφο και να κάνουν ταινίες υπό τη διεύθυνση του Strand!

• Και οι δύο ταξίδεψαν στο Μεξικό την ίδια περίοδο και διασταυρώθηκαν στη Νέα Υόρκη το 1935 όταν εντάχθηκαν στην ομάδα πολιτικών κινηματογραφιστών Nykino (η οποία αργότερα έγινε Frontier Films με πρόεδρο τον Strand) προκειμένου να εξερευνήσουν τη δημιουργία ταινιών σε ένα κρίσιμο σημείο της καριέρας τους.

• Το φθινόπωρο του 1932, ο Paul Strand (1890 – 1976) ξεκίνησε για το Μεξικό με αυτοκίνητο μετά από πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας του Μεξικού. Εκεί εξέθεσε τις φωτογραφίες του και είχε τη χαρά να παρακολουθήσει τη λαϊκή επιτυχία των εικόνων του. Κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στους δρόμους του Μεξικού, μια πρακτική που είχε εγκαταλείψει για πολλά χρόνια, ο Strand έκανε ένα διαφορετικό στυλ φωτογραφίας ντοκουμέντο. Σε εκείνο το σημείο του έγινε πρόταση να κάνει μια σειρά από ταινίες.

• Το 1934, γύρισε το Redes (κυκλοφόρησε στα αγγλικά ως The Wave), ένα «ντοκουμέντο» για την καταπίεση των ψαράδων στο χωριό Αλβαράδο. Η ταινία προβλήθηκε στο Μεξικό το 1936 και στη συνέχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία. Το 1950, όταν ξεκίνησε το κυνήγι μαγισσών στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον McCarthy, ο Strand αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Orgeval της Γαλλίας, όπου θα ζήσει μέχρι το τέλος της ζωής του, με ένα μικρό «διάλειμμα» όπου επέστρεψε στην Αμερική και το Μεξικό για 2 χρόνια.

• «Σκέφτηκα το Μεξικό ως κάτι μυστηριώδες, σκοτεινό, επικίνδυνο και αφιλόξενο.» θα πει αργότερα. Ωστόσο, ο Strand θα παραμείνει δύο χρόνια στο Μεξικό μέχρι την επιστροφή του στη Νέα Υόρκη τον Δεκέμβριο του 1934. Έτσι την άνοιξη του 1933 ξεκίνησε για να ερευνήσει τη Μεξικάνικη τέχνη και χειροτεχνία στην πολιτεία Μιτσοακάν μια από τις πιο καθολικές περιοχές στο Μεξικό. (To Μιτσοακάν, επίσημα Μιτσοακάν ντε Οκάμπο, είναι μια από τις 31 πολιτείες του Μεξικού. Έχει πληθυσμό 4.351.037 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2010. Χωρίζεται σε 113 δήμους και έχει πρωτεύουσα τη Μορέλια, παλιότερα γνωστή ως Βαγιαδολίδ.
• Γοητευμένος από τον ιθαγενή πολιτισμό και την ευσέβεια των κατοίκων, έφερε πίσω από αυτή την αποστολή πορτρέτα θρησκευτικών αγαλμάτων, ανδρών, γυναικών και παιδιών στους δρόμους , τα τοπία και την αρχιτεκτονική .

• Το 1934, ο Henri Cartier-Bresson (1908-2004), ο οποίος ήταν δεκαοκτώ χρόνια νεότερος από τον Strand, εγγράφηκε σε μια γαλλική εθνογραφική αποστολή που υποτίθεται ότι θα τον πήγαινε στην Αργεντινή. Στο τέλος, η αποστολή ανεστάλη και ο εικοσιεξάχρονος φωτογράφος πέρασε ένα χρόνο στο Μεξικό, κυριολεκτικά γοητευμένος από τη χώρα και γιατί «αισθάνεται πραγματική συντριβή με αυτή τη χώρα». Με το παρατσούκλι «ο μικρός Γάλλος με τα μάγουλα γαρίδας» και τη Μεξικανή «αρραβωνιαστικιά» του, ο Καρτιέ – Μπρεσσόν ταξιδεύει στη χώρα με τη Leica του και καταφέρνει και για να επιβιώσει εργάστηκε για πολλές εφημερίδες μετακινήθηκε σε πνευματικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους μαζί με την αδερφή του και ανησυχούσε για το μέλλον του. Γίνεται φίλος με ποιητές όπως ο Λάνγκστον Χιούγκ , ο Τόνιο Σαλαζάρ ή ο Νάτσο Αγκίρε , είναι παθιασμένος με τους τοιχογράφους και τις επαναστατικές τοιχογραφίες τους, δουλεύει για Έκθεσε στο Palacio de Bellas Artes τον Μάρτιο του 1935 με τον Μεξικανό φωτογράφο Manuel Alvarez Bravo . « Όταν έφυγε, δήλωσε ισόβια Γάλλος από το Μεξικό».

Τον Μάρτιο του 1935, εξέθεσε τη δουλειά του στο Palacio de Bellas Artes με τον Μεξικανό φωτογράφο Manuel Alvarez Bravo. Ο τοπικός Τύπος αντέδρασε ευνοϊκά και ο νεαρός Γάλλος επικοινώνησε με τον έμπορο έργων τέχνης της Νέας Υόρκης Julien Levy –ο οποίος τον είχε ήδη εκθέσει το 1933– για να προτείνει μια παρουσίαση της πρόσφατης δουλειάς του. Έφυγε από το Μεξικό με σταθερή πρόθεση να γίνει σκηνοθέτης.

Αργότερα θα πει: «Σταμάτησα να φωτογραφίζω το 1935, όταν ήμουν στη Νέα Υόρκη. Η φωτογραφία ήταν για μένα πάντα ένα από τα διαφορετικά μέσα οπτικής έκφρασης. Άρχισα λοιπόν, στον Paul Strand με άλλους, να μαθαίνω κινηματογράφο. Άλλαξα εργαλεία».

Χάρη στην οικονομική βοήθεια των γονιών του, αγόρασε μια κάμερα 35 χιλιοστών και εντάχθηκε στον όμιλο Nykino . Έμαθε πολλά από αυτή την ομάδα αφοσιωμένων σκηνοθετών και κατά την επιστροφή του στη Γαλλία , βοήθησε τον Ζαν Ρενουάρ σε πολλές από τις ταινίες του (La vie est à nous, Une partie de Campagne). Μόλις το 1937 έφυγε για την Ισπανία για να κάνει ντοκιμαντέρ στο ισπανικό μέτωπο. (Η Ισπανία θα ζήσει, Νίκη της Ζωής και με την Ταξιαρχία του Αβραάμ Λίνκολν στην Ισπανία).

Δαμιανός Μωραΐτης

«Henri Cartier Bresson – Paul Strand με λίγα λόγια.»

• Και οι δύο ταξίδεψαν στο Μεξικό την ίδια περίοδο και διασταυρώθηκαν στη Νέα Υόρκη το 1935 όταν εντάχθηκαν στην ομάδα πολιτικών κινηματογραφιστών Nykino (η οποία αργότερα έγινε Frontier Films με πρόεδρο τον Strand) προκειμένου να εξερευνήσουν τη δημιουργία ταινιών σε ένα κρίσιμο σημείο της καριέρας τους.

Το φθινόπωρο του 1932, ο Paul Strand (1890 – 1976) ξεκίνησε για το Μεξικό με αυτοκίνητο εκεί εξέθεσε τις φωτογραφίες του και είχε τη χαρά να παρακολουθήσει τη λαϊκή επιτυχία των εικόνων του. Κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στους δρόμους του Μεξικού, μια πρακτική που είχε εγκαταλείψει για πολλά χρόνια, ο Strand έκανε ένα διαφορετικό στυλ φωτογραφίας ντοκουμέντο. Σε εκείνο το σημείο του έγινε πρόταση να κάνει μια σειρά από ταινίες. Το 1934, γύρισε το Redes (κυκλοφόρησε στα αγγλικά ως The Wave). Το 1950, όταν ξεκίνησε το κυνήγι μαγισσών στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον McCarthy, ο Strand αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Orgeval της Γαλλίας, όπου θα ζήσει μέχρι το τέλος της ζωής του, με ένα μικρό «διάλειμμα» όπου επέστρεψε στην Αμερική και το Μεξικό για 2 χρόνια. «Σκέφτηκα το Μεξικό ως κάτι μυστηριώδες, σκοτεινό, επικίνδυνο και αφιλόξενο.» θα πει αργότερα. Ωστόσο, ο Strand θα παραμείνει δύο χρόνια στο Μεξικό και την άνοιξη του 1933 ξεκίνησε για να ερευνήσει τη Μεξικάνικη τέχνη και χειροτεχνία στην πολιτεία Μιτσοακάν μια από τις πιο καθολικές περιοχές στο Μεξικό.

• Το 1934, ο Henri Cartier-Bresson (1908-2004), ο οποίος ήταν δεκαοκτώ χρόνια νεότερος από τον Strand, εγγράφηκε σε μια γαλλική εθνογραφική αποστολή που υποτίθεται ότι θα τον πήγαινε στην Αργεντινή. Στο τέλος, η αποστολή ανεστάλη και ο εικοσιεξάχρονος φωτογράφος πέρασε ένα χρόνο στο Μεξικό, κυριολεκτικά γοητευμένος από τη χώρα και γιατί «αισθάνεται πραγματική συντριβή με αυτή τη χώρα». Ο Καρτιέ – Μπρεσσόν ταξιδεύει στη χώρα με τη Leica του και καταφέρνει και για να επιβιώσει εργάστηκε για πολλές εφημερίδες. Όταν έφυγε, δήλωσε ισόβια Γάλλος από το Μεξικό.

Άρχισα λοιπόν, στον Paul Strand με άλλους, να μαθαίνω κινηματογράφο. Άλλαξα εργαλεία» θα πεί αργότερα.

Χάρη στην οικονομική βοήθεια των γονιών του, αγόρασε μια κάμερα 35 χιλιοστών και εντάχθηκε στον όμιλο Nykino . Κατά την επιστροφή του στη Γαλλία , βοήθησε τον Ζαν Ρενουάρ σε πολλές από τις ταινίες του (La vie est à nous, Une partie de Campagne).

* Τα στοιχεία από την εισαγωγή του καταλόγου

Δαμιανός Μωραΐτης

Την Τετάρτη 31 Μαΐου 2023, στην Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, έγινε η παρουσίαση του  καταλόγου της έκθεσης «Henri Cartier Bresson – Paul Strand 1932-1934 ΜΕΞΙΚΟ».  Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον λεύκωμα.

Δαμιανός Μωραΐτης

Δείτε και κατεβάστε το βίντεο πατώντας εδώ