Agustin Victor Casasola

Ο φωτογράφος Agustín Víctor Casasola (Αγκοστίν Βίκτορ Κασασόλα) γεννήθηκε στης 28 Ιουλίου του 1874 στην πόλη του Μεξικού και πέθανε στης 30 Μαρτίου 1938.

Ο Casasola αρχικά δούλεψε ως τυπογράφος και στη συνέχεια έγινε ρεπόρτερ, στο τέλος έφτασε να είναι ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους του Μεξικού στις αρχές του 20ού αιώνα.

Επέλεξα  να ξεκινήσουμε με αυτόν γιατί:

Έχουμε δει φωτογραφικές δουλειές από το Μεξικό από πολύ σπουδαίους φωτογράφους όπως ο Edward Weston, o Paul Strand, του νεαρού Henri Cartier Bresson, της Helen Levitt έτσι θεωρώ σημαντικό να δούμε και πως είδε το Μεξικό ένας σπουδαίος Μεξικάνος φωτογράφος.

Ο Casasola κατέγραψε με ανεπανάληπτο τρόπο την ιστορία της χώρας του από το 1894 έως το θάνατό του. Την πρώτη δεκαετία του 1900, δούλεψε στην κυβερνητική El Imparcial, μία από τις επίσημες εφημερίδες του καθεστώτος Πορφύριο Ντίας, όπου μόνον «ευχάριστες» φωτογραφίες ήταν ανεκτές. Μετά την επανάσταση του 1910, η ματιά του αλλάζει. Φωτογραφίζει την επανάσταση, ομάδες με οπλισμένα παιδιά, τον εμφύλιο και τη φρίκη του θανάτου.

Οι φωτογραφίες του από τη Μεξικανική Επανάσταση είναι μερικές από τις πιο αξιοσημείωτες τεκμηριώσεις της μεξικανικής ιστορίας, που συχνά συγκρίνονται με τον Μάθιου Μπρέιντι και τις φωτογραφίες του από τον Εμφύλιο των ΗΠΑ.

Κυρίαρχη μορφή στη χώρα του, ο Casasola ιδρύει το 1911 την «Ενωση Μεξικανών Φωτογράφων Τύπου» και το 1912 δημιουργεί, μαζί με τον αδελφό του Miguel Casasola, το πρώτο στο Μεξικό και ένα από τα πρώτα φωτοειδησεογραφικά πρακτορεία στον κόσμο. Σύντομα το πρακτορείο θα μεγαλώσει τόσο ώστε να συγκεντρώσει ένα σύνολο 483 (!) φωτογράφων. Το αρχείο του πρακτορείου Casasola θα αγοραστεί από το κράτος το 1976 με συνολικό αριθμό παραδοτέων φωτογραφιών περίπου 500.000, 425.000 καρέ φιλμ και 75.000 φωτογραφίες (!) Είναι σχεδόν αδύνατο να ξεχωρίσει κανείς ποιες από αυτές ήταν του ίδιου του Casasola και ποιες των συνεργατών του γιατί όλες δημοσιεύθηκαν μόνο με τη σφραγίδα του πρακτορείου χωρίς το όνομα του φωτογράφου. Παρά ταύτα σε όλες διακρίνεται έμμεσα η εικαστική και κοφτερή ματιά του, παράλληλα με την τυποποιημένη σφραγίδα του πρακτορείου του. (*1)

Την ίδια εποχή ήταν σίγουρα ενημερωμένος για τα πορτραίτα του Nadar και είχε προφανώς δει, τους δρόμους του Παρισιού, φωτογραφημένους από τον Eugene Atget, όπως και τις φτωχογειτονιές της Ν. Υόρκης του Jacob Riis. Αρχίζει να εστιάζει στο ανθρώπινο κόστος του πολέμου.

Στη δεκαετία του 1930, με την επανάσταση να είναι πια ανάμνηση, ξανακοιτάζει την πόλη του. Στρέφει το βλέμμα του στη μοναξιά των ανθρώπων και στην αποξένωση αυτών που εγκατέλειψαν την κατεστραμμένη επαρχία, ψάχνοντας ελπίδα στην πρωτεύουσα. Διακρίνει το βάθος και το συναίσθημα πίσω από το ρεπορτάζ και «προετοιμάζει» μεταφορικά τους φωτογράφους που θα ακολουθούσαν την ίδια εποχή στην Αμερική και στις δύο επόμενες και πολυτάραχες δεκαετίες στον υπόλοιπο κόσμο.

*1  Από το γεγονός ότι όλες οι φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν μόνο με τη σφραγίδα του πρακτορείου, χωρίς το όνομα του φωτογράφου ακόμα και οι πραγματικά δικές του, μπορούμε να υποθέσουμε πως ο Casasola διοικούσε το πρακτορείο με «σιδηρά πυγμή» και ως προς την θεματολογία και ως προς τον τρόπο που έπρεπε να τραβηχτούν οι φωτογραφίες. Εξ ου και τα κοινά χαρακτηριστικά τα οποία βέβαια αποδίδονται όλα στον Casasola.
Αυτήν την τακτική ακολούθησε ο Roy Straker, διευθυντής του FSA (Farm Security Administration, αντίστοιχα ο δικός μας Ο.Γ.Α.) στη δεκαετία του 1930 μετά το κραχ του 1929. Τότε λοιπόν ο Ρούσβελτ με το New Deal του δημιούργησε τον FSA για να στηρίξει τους αγρότες του Νότου που είχαν πληγεί περισσότερο, αλλά και φτωχοποιημένα αστικά στρώματα. Εκεί υπήρχε ένα φωτογραφικό τμήμα, υπό τον  Roy Straker, για να στηρίξει όλο το πρόγραμμα. Ένα μεγάλο (κρατικό) πρακτορείο δηλαδή με διάσημους φωτογράφους, υπό την αυστηρή καθοδήγηση του Roy Straker, όπως έκανε ο Casasola δεκαετίες πριν.

 Το γεγονός δε πως οι φωτογραφίες είναι τραβηγμένες από φωτογράφους πρακτορείου δεν μειώνει σε τίποτα την καλλιτεχνική αξία πολλών από αυτές, γιατί μην ξεχνάμε πως για να προσληφθεί κάποιος σε πρακτορείο σημαίνει πως ήδη είναι επιτυχημένος ως φωτογράφος.

Οι  «soldaderas («Στρατιωτίνες») που βλέπουμε στις φωτοαγραφίες, ακολουθούν τις ομάδες των ζαπατίστας.

Οι γυναίκες αυτές οι περίφημες «soldaderas», ακολουθούσαν στον πόλεμο τους συζύγους τους, τα παιδιά τους, τους πατεράδες τους και τους αδελφούς τους, πολεμώντας μαζί τους. Κυρίως όμως, φρόντιζαν ώστε αυτοί που πέθαιναν να έχουν έναν «καλό» θάνατο. Με βότανα και θεραπείες μείωναν τον πόνο, φρόντιζαν την ταφή και συνήθως έπαιρναν τη θέση τους στη μάχη…

Η Maria Zavala, ήταν η πιό γνωστή «soldadera».

 Η μαγεία.

Η μαγεία συνδέεται με νεκροκεφαλές και το θάνατο για διάφορους λόγους.

α) Σε ορισμένες παραδόσεις, οι νεκροκεφαλές χρησιμοποιούνται ως σύμβολα της δύναμης και της σοφίας.

α) Σε ορισμένες παραδόσεις, οι νεκροκεφαλές χρησιμοποιούνται ως σύμβολα της δύναμης και της σοφίας.

β)  Σε άλλες παραδόσεις, οι νεκροκεφαλές χρησιμοποιούνται ως σύμβολα της μαγικής δύναμης. Ο θάνατος μπορεί να θεωρηθεί ως μια πηγή μαγικής δύναμης. Οι νεκροκεφαλές μπορούν να συμβολίσουν αυτήν τη δύναμη.

γ)  Σε πολλές κουλτούρες, ο θάνατος θεωρείται μια μεταβατική κατάσταση, μια πύλη σε έναν άλλο κόσμο. Οι νεκροκεφαλές, ως σύμβολα του θανάτου, μπορούν να θεωρηθούν ως πύλες σε αυτόν τον άλλο κόσμο.

Μία από τις χιλιάδες φωτογραφίες που αποδίδονται στον Agustín Víctor Casasola, χωρίς λεζάντα και με πληροφορίες αβέβαιες. Υποτίθεται πως απεικονίζει τον λοχαγό Carlos Fortino Sámano μερικά λεπτά πριν εκτελεστεί από κυβερνητικό στρατιωτικό απόσπασμα που τον δείχνει να στέκεται μπροστά στο απόσπασμα αδιάφορος, δαγκώνοντας ένα πούρο με τα χέρια στις τσέπες, δημιούργησε έναν μύθο γύρω από τον Sámano.

Την Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2023, στην Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, έγινε η παρουσίαση του  σπουδαίου Μεξικανού φωτογράφου Agustin Victor Casasola.

Δαμιανός Μωραΐτης

Δείτε και κατεβάστε το βίντεο πατώντας εδώ