web analytics

Kati Horna (Κάτι Χόρνα)

Η Kati Horna (Κάτι Χόρνα) 1912 – 2000

Η Kati Horna (Κάτι Χόρνα) 1912 – 2000

Η Kati Horna (Κάτι Χόρνα)
Γεννήθηκε στη Βουδαπέστη το 1912 σε μια εύπορη εβραϊκή οικογένεια, μια οικογένεια της ανώτερης μεσαίας τάξης που κατοικούσε στη Βούδα.

Ήταν έφηβη όταν συνάντησε τον Ρόμπερτ Κάπα στη Βουδαπέστη, ο οποίος έμενε στην Πέστη, την φτωχική εργατική περιοχή της Βουδαπέστης και δημιούργησαν σχέση. Χώρισαν το 1930 όταν ο Κάπα πήγε στο Παρίσι και η Χόρνα στο Βερολίνο, η βαθιά φιλία τους όμως διήρκεσε μέχρι το τέλος της ζωής του Κάπα το 1954.
Την περίοδο αυτή εντάχθηκαν και οι δυο στο αριστερό κίνημα.
Η βία γύρω της, ο κίνδυνος και η αδικία εκείνης της εποχής επηρέασαν βαθιά την ιδεολογία της. Ήταν κοινωνικά αφοσιωμένη όταν ξεκίνησε να φωτογραφίζει, σε ηλικία 21 ετών, και επηρεάστηκε από τα ευρωπαϊκά πρωτοποριακά κινήματα της δεκαετίας του 1930, τον ρωσικό κονστρουκτιβισμό, το Bauhaus, τον σουρεαλισμό και το γερμανικό κίνημα της Νέας Αντικειμενικότητας.

Η τέχνη της αντιπροσώπευε, για αυτήν ένα εργαλείο για ριζοσπαστική πολιτική, μια δεξιότητα επιβίωσης και μια πηγή προσωπικού αναστοχασμού και δημιουργικής ανανέωσης.

Μετά την άνοδο των Ναζί στην εξουσία στις αρχές του 1933, η Χόρνα έφυγε από τη Γερμανία και μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έστρεψε ως φωτογράφος την προσοχή της στους δρόμους και τα καφέ της γαλλικής πρωτεύουσας. Έκανε αρκετά ρεπορτάζ για τη γαλλική Agence Photo, ενώ οι δουλειές της, Flea Markets (1933) και Cafes de Paris (1934), είναι παγκοσμίως γνωστές και δημοφιλείς.

Εκτός από τη φωτογράφιση ρεαλιστικών σκηνών, ανέπτυξε επίσης περισσότερα πειραματικά έργα, πιο κοντά στον Σουρεαλισμό. Παρόλο που κέρδισε μεγάλη δημοτικότητα με τη δουλειά της, προτίμησε να μείνει έξω από το προσκήνιο και να εργαστεί σε μικρότερους οργανισμούς όπως η Umbral.
Το 1937, κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, μετακόμισε στη Βαρκελώνη και η ισπανική κυβέρνηση της ανέθεσε να τεκμηριώσει τον πόλεμο, καθώς και την καθημερινή ζωή των κοινοτήτων στην πρώτη γραμμή, όπως η Αραγονία, η Βαλένθια, η Μαδρίτη.

Έτσι μεταξύ 1937 και 1939, η Κάτι Χόρνα κάλυψε τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο με μεγάλη ευαισθησία και τα δυο αυτά χρόνια φωτογράφησε τα μέρη όπου συνέβησαν τα μεγάλα γεγονότα του πολέμου, στην επαρχία της Αραγονίας, στις πόλεις της χώρας (Βαλένθια, Μαδρίτη, Βαρκελώνη και Λέριδα), καθώς και ορισμένα στρατηγικά χωριά στη Δημοκρατία της Ισπανίας.

Όταν η Χόρνα κάλυπτε τον ισπανικό εμφύλιο και για λογαριασμό της Αναρχικής Ομοσπονδίας της Ιβηρικής, φωτογράφιζε την ίδια εποχή με τους Ρόμπερτ Κάπα, Γκέρντα Τάρο και Ντέιβιντ Σίμουρ – «Τσιμ» (συνιδρυτής του MAGNUM), αλλά δεν πήγε ποτέ στην πρώτη γραμμή. Η δική της αφήγηση αφορά τα μετόπισθεν, τις λεπτομέρειες της ιστορίας και τα παραλειπόμενά της.

Η θρυλική αυτή φωτογράφος κατάφερε να επικεντρωθεί στα παρασκήνια του πολέμου, αποτυπώνοντας όπως κανένας άλλος τον αντίκτυπο που είχε στις γυναίκες και τα παιδιά, και να γίνει η χρονογράφος μιας ολόκληρης περιόδου στα μετόπισθεν, που μένει συνήθως στο σκοτάδι.

Ο τρόπος με τον οποίο φωτογράφισε τον εμφύλιο άλλαξε και τον τρόπο με τον οποίο πολλοί έβλεπαν τον πόλεμο. Κατάφερε να συλλάβει τα συναισθήματα των αμάχων και των γυναικών σε μια αυστηρά «ανδρική υπόθεση» όπως ήταν ο πόλεμος. Η Horna επικεντρώθηκε στην επίδραση του πολέμου στις γυναίκες, τα παιδιά και άλλους άμαχους

Η Κάτι Χόρνα επέστρεψε στο Παρίσι το 1939. Ο σύζυγός της, ο Ανδαλουσιανός καλλιτέχνης γλύπτης και τεχνίτης Χοσέ Χόρνα, όταν έφτασε στα Γαλλικά Πυρηναία, φυλακίστηκε σε στρατόπεδο Ισπανών προσφύγων. Η Κάτι Χόρνα κατάφερε να τον απελευθερώσει. Έφυγαν για το Παρίσι αλλά σύντομα αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Γαλλία για το Μεξικό. Το Μεξικό θα γίνει η δεύτερη πατρίδα τους.

Αφού εγκαταστάθηκε στην Πόλη του Μεξικού με τον Χοσέ το 1939, η Κάτι Χόρνα άρχισε να εργάζεται για ένα ευρύ φάσμα εικονογραφημένων περιοδικών. Συχνά επιδεικνύοντας μια τάση προς το μυστηριώδες ή μακάβριο στην καθημερινή ζωή και μια διακριτική αίσθηση του χιούμορ, τα φωτογραφικά δοκίμια και οι σειρές της Χόρνα, καθώς και τα πορτρέτα καλλιτεχνών, συγγραφέων και διανοουμένων, εμφανίστηκαν στις σελίδες ενός ευρέος φάσματος εκδόσεων – από εβδομαδιαία έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας έως πειραματικά λογοτεχνικά περιοδικά.

Στο Μεξικό, η Kati Horna δραστηριοποιήθηκε σε διάφορους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους. Οι στενές φιλίες της με καλλιτέχνες όπως η Leonora Carrington, ο Remedios Varo και ο Mathias Goeritz οδήγησαν σε τολμηρές συνεργασίες και δημόσιες παρεμβάσεις στο πλαίσιο της λεγόμενης «Generación de la Ruptura» (Γενιά της Απόσχισης), η οποία αμφισβήτησε την κυρίαρχη τοιχογραφική παράδοση στο Μεξικό. Μεταξύ των πιο γνωστών είναι η συνεργασία της Horna με το σουρεαλιστικό περιοδικό S.NOB και η συμμετοχή της στην καλλιτεχνική συλλογικότητα «Los Hartos».
Παράλληλα με τα ρεπορτάζ της, δημιούργησε διαφορετικές σειρές φωτογραφιών που την οδήγησαν να ανακαλύψει το μεγάλο πάθος της για μια ποιητική αφήγηση με ένα επαναλαμβανόμενο θέμα με μάσκες και κούκλες.

Oι διδακτικές θέσεις της Kati Horna στο Universidad Iberoamericana και στην Academia de San Carlos εδραίωσαν τον ρόλο της ως μέντορα για μια νεότερη γενιά Μεξικανών φωτογράφων, συμπεριλαμβανομένων των Flor Garduño, Victor Monroy, Estanislao Ortíz και Sergio Carlos Rey.
Σε μια καριέρα που εκτείνεται σε μισό αιώνα και σε δύο ηπείρους, η Kati Horna παρήγαγε ένα τεράστιο και ποικίλο έργο που δεν επιδέχεται εύκολη κατηγοριοποίηση. Από το ρεπορτάζ μέχρι το φωτομοντάζ, από την προσωπογραφία μέχρι την φωτογραφική αφαίρεση και από το εμπορικό έργο μέχρι τις φανταστικές φωτοϊστορίες, οι εικόνες της Horna καταδεικνύουν την κυριαρχία της στο μέσο, την πειραματική ευαισθησία και την έντονα ανεξάρτητη οπτική γωνία. Με την κάμερά της ως πυξίδα, διέσχισε τις αναταραχές του αιώνα της – επανάσταση, πόλεμο και εξορία – και βρήκε καταφύγιο και ολοκλήρωση στη δημιουργική συνεργασία με άλλους.

Η ίδια προτιμούσε να την αποκαλούν art-worker αντί για artist.
Κοσμοπολίτισσα, Εβραία, στρατευμένη στο αντιφασιστικό κίνημα, σουρεαλίστρια και πολεμική ανταποκρίτρια, που έζησε στη Γαλλία, την Ισπανία και το Μεξικό, η Κάτι Χόρνα ανήκει στην εκλεκτή ομάδα των Ούγγρων φωτογράφων, συμπεριλαμβανομένων των André Kertész, Robert Capa, Eva Besnyö, László Moholy-Nagy, Nicolás Muller, Brassaï, Rogi André, Ergy Landau και Martin Munkácsi, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους λόγω των συγκρούσεων και των κοινωνικών αναταραχών του μεσοπολέμου.
Είναι η εποχή που η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία κατέρρευσε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Συνθήκη του Τριανόν που ακολούθησε, καθορίζοντας τα σημερινά σύνορα της Ουγγαρίας, με αποτέλεσμα την απώλεια του 71% του εδάφους της, του 58% του πληθυσμού της και του 32% των Ούγγρων.
Η Χόρνα έζησε μια περιπετειώδη ζωή, ενώ ανέπτυξε ένα ιδιότυπο ύφος επηρεασμένο από την επανάσταση, την εξορία και την απώλεια. Μπορεί να άργησε να αναγνωριστεί και για χρόνια ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς της δεν είχε αποκαλυφθεί ενώ όλοι θεωρούσαν ότι χάθηκε κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου.
Η Κάτι Χόρνα πέθανε στο Μεξικό, τον Οκτώβριο του 2000

Δαμιανός Μωραΐτης

Ένα βίντεο με βιβλίο της Kati Horna

Το βιβλίο παρακολουθεί τα βήματα της Kati Horna από τη Βουδαπέστη στο Παρίσι, την Ισπανία και το Μεξικό, ακολουθώντας την καριέρα μιας κοσμοπολίτικης προσωπικότητας στην πρώτη γραμμή του 20ού αιώνα. Περιέχει δοκίμια των Péter Baki, Jean-François Chevrier, Estrella de Diego, Juan Manuel Bonet και José Antonio Rodríguez, καθώς και ένα χρονολόγιο της ζωής της Horna που συνέταξε ο Ángeles Alonso, ένα κείμενο της κόρης της Norah Horna και υλικό ντοκιμαντέρ από την προσωπική της αρχαία. Οι αναπαραγωγές στο βιβλίο, αντιπροσωπευτικές όλων των ειδών που ασκεί η Kati Horna, περιλαμβάνουν μέχρι στιγμής αδημοσίευτες εικόνες

Δείτε το βίντεο με την παρουσίαση του βιβλίου πατώντας εδώ

Δαμιανός Μωραΐτης