web analytics

«Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος»

«Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος – Δαμιανός Μωραΐτης»

«Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος»

«Μία φωτογραφία ζεῖ, ἔχει ὁλόκληρη δική της δράσι, συνυφασμένη μέ τήν ζωή τοῦ θεατῆ, ὅπως ἕνα φλουρί, ἕνα κρύσταλλο, ἤ ἕνα γάντι»

Ἀνδρέας Ἐμπειρίκος

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος δεν υπήρξε μόνο πεζογράφος και ποιητής, αλλά και φωτογράφος. Φωτογράφος σημαντικός αλλά συστηματικά αγνοημένος − από τους ιστορικούς της φωτογραφίας, εν πολλοίς άγνωστο γιατί − και για αυτό το λόγο αδικημένος.
Ο γιος του, Λεωνίδας Εμπειρίκος, στο εισαγωγικό του κείμενο για το λεύκωμα «Η ΑΝΔΡΟΣ» ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ γράφει για τον πατέρα του: «. . . για κάθε τοπίο, για κάθε άνθρωπο, για κάθε χωριό, αντικρίζοντας το ή αναφερόμενος σε αυτό, εξέφερε το όνομά του, μαζί με το επώνυμο, το παρατσούκλι, και τις ιδιότητες πού χαρακτηρίζουν όσο καλύτερα γίνεται τον τόπο ή τον άνθρωπο, επιδιώκοντας να περιληφθεί μέσα στο «όνομα» αυτό η βαθύτερη έννοια του κάθε αντικειμένου. Η διάθεση αυτή χαρακτήριζε νομίζω και τη φωτογραφική του ματιά, πού επεδίωκε να δώσει σε κάθε φωτογραφιζόμενο στοιχείο την ιδιαίτερη λειτουργία του, τον ιδιαίτερο ρόλο του στη φύση, στην αγροτική ή την αστική κοινωνία, χωρίς να εντάσσει, ας πούμε, τούς χωρικούς σε μια έννοια του « ελληνικού λαού » που θα τούς φολκλοροποιούσε, εξαλείφοντας την ιδιαίτερη διάστασή τους και τούς πραγματικούς όρους της ζωής τους. Ο χωρικός, ο λόγιος τυπογράφος, ο τελωνειακός υπάλληλος, ο ψαράς, ο βιβλιοπώλης, η ξενοδόχος, ο γιατρός, φίλοι και μη, είχαν ο καθένας το ρόλο, τη λειτουργία και την προσωπικότητά τους και η φωτογραφία στόχευε στην έκφραση της βαθύτερης ουσίας της».

Ο ίδιος ο Α. Ε. θεωρούσε ότι η (φωτογραφική) ματιά του συναντιόταν με τη ζωγραφική του στενού του φίλου, Γιάννη Τσαρούχη και σε ένα απόσπασμα ενός κειμένου για τη ζω-γραφική του (Γιάννη Τσαρούχη) εκφράζει ρητά την αντίληψη του περί φωτογραφίας:
«Μορφολογικῶς τό ἔργον τοῦ Γιάννη Τσαρούχη ἔχει ὡς ἔδαφος τήν καθημερινότητα.
Ἐπ’ αὐτῆς στηρίζεται καί ἀναπτύσσεται. Ἀλλά ποιά εἶναι αὔτη ἤ καθημερινότης; Βεβαίως ὄχι ἡ καθημερινή ἀνιαρά banalite. Οὔτε ἡ τυποποιημένη καί κολακεύουσα πάσαν ἀδυναμίαν ἠθογραφική πεζότης ἤ ἡ ψευδοποιητικότης τῶν ἀνεδαφικῶν γραφικοτήτων. Ἡ καθημερινότης στό ἔργον τοῦ Τσαρούχη εἶναι ἕνα φαινόμενον λειτουργίας φυσικῆς, ὀργανικῆς, ποῦ συναντᾶται ἐξίσου στόν ἁπλούστατο ἄνθρωπο, ὅσο καί στούς διαλεκτούς καί ἐπιφανεῖς. Εἶναι ὁ πηλός ἀπό τόν ὅποιον πλάθονται τά ταπεινότερα μικροαντικείμενα καί τά πιό μεγαλειώδη καί ἀριστοτεχνικά γλυπτά, ἕνα εἶδος ὑλικοῦ ἐμπνεύσεως καί δημιουργίας, ποῦ ὑπάρχει παντοῦ γιά τόν ζωγράφο, ὅπως καί γιά τόν φωτογράφο, φθάνει νά ἀξιοποιεῖ ὁ ζωγράφος ἤ ὁ φωτογράφος, μέσα ἀπό τή μάζα τῶν ὁρατῶν στοιχείων, σέ συγκεκριμένην εἰκόνα τό ὑλικό αὐτό κατά τρόπον ποῦ νά ἀποτελεῖ, ἐντέλει, καί ἄσχετα ἀκόμη ἀπό τό θέμα, ἕναν κόσμο αὐτόνομο καί πλήρη».

Ἀνδρέας Ἐμπειρίκος

Όπως προκύπτει από τη μελέτη του ποιητικού και του φωτογραφικού του έργου ο ποιητής είναι φωτογράφος «εσωτερικών διαθέσεων» και (κυρίως) «εσωτερικών ορμών» οι οποίες είναι ανάλογες με τα στιγμιαία ερεθίσματα. Έτσι εμπνέεται και αξιοποιεί το «υλικό» της καθημερινότητας και το μετουσιώνει σε Φωτογραφία, το ίδιο όπως κάνει και με το άγχος της ζωής και τη θλίψη του, όταν ξεχειλίζουν μέσα του, τα μετουσιώνει σε Φωτογραφία, φωτογραφίζοντας μανιωδώς πχ μετά το 1951 που ουσιαστικά του απαγορεύθηκε να ασκεί το λειτούργημα του ψυχαναλυτή.

Ο Εμπειρίκος άρχισε να φωτογραφίζει πολύ νωρίς, λίγο πριν το 1920. Κατόπιν υπάρχει μια άλλη σειρά φωτογραφιών με τις πρώτες προσπάθειες να κάνει υπερρεαλιστικές φωτογραφίες και όπου φαίνεται η επιρροή κυρίως του Man Ray (οι φωτογραφίες με τις μάσκες). Η «επόμενη φάση» εντοπίζεται, όπως ανέφερα, από το 1951 και μετά, όπου αγοράζει διάφορες μηχανές και άλλο, πλήρη,  φωτογραφικό εξοπλισμό, βιβλία, περιοδικά κλπ, και η φωτογραφία αποτελεί πια μέρος του έργου του, παράλληλα με τη λογοτεχνία. Γύρω στο 55 – 56 αρχίζει να κάνει φωτογραφίες γυμνών μοντέλων, φωτογραφίες στο στούντιο και κάνει την πρώτη και μοναδική έκθεση στην αίθουσα «Iλισσός, δηλαδή δημιουργεί ένα πλήρες προφίλ φωτογράφου. Αυτή λοιπόν την περίοδο βλέπουμε έναν ώριμο καλλιτεχνικά φωτογράφο, που έχει μια παγκόσμια μοναδικότητα: Είναι υπερρεαλιστής ποιητής, είναι έμπειρος ψυχαναλυτής και έμπειρος φωτογράφος. Παράγει ένα τεράστιο όγκο πρωτότυπης δουλειάς, περίπου 30.000 αρνητικά, αλλά παρόλα αυτά αγνοείται συστηματικά, με προκλητικό και επιδεικτικό τρόπο από το «κύκλωμα» των «ιστορικών» της φωτογραφίας.

Τέλος στο έργο του Εμπειρίκου θα δούμε τις επιρροές που δέχθηκε από μεγάλους δασκάλους όπως Andre Kertesz, ο H. C. Bresson, ο Brassai και ταυτόχρονα πρέπει να παρατηρήσουμε στο έργο του κάτι μοναδικό για τα ελλαδικά δεδομένα: είναι το παιχνίδι, η σκανταλιά, το χιούμορ και η λεπτή ειρωνεία (με την καλή της σημασία).

Δαμιανός Μωραΐτης

Μικρή Ιστορική Αναδρομή:
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος αποκτά την πρώτη του φωτογραφική μηχανή το 1919. Βγάζει τις πρώτες του (αναμνηστικές) φωτογραφίες το 1919 – 1920, κάποιες από τις οποίες υπάρχουν στο βιβλίο «Γράμματα στον πατέρα, τον αδελφό του Μαράκη και την μητέρα». Μέχρι την περίοδο ΄33 – ΄34 οπότε και ‘προσχωρεί’ στον υπερρεαλισμό δεν έχει σκεφτεί τη φωτογραφία ως μέσο υπερρεαλιστικής έκφρασης.
Όταν αγοράζει μία φωτογραφική μηχανή Leica M2 το ΄37, επηρεασμένος από την τότε γνωριμία του με την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου (πρώτη σύζυγό του), ουσιαστικά ξεκινά και ιστορία του «Ελληνικού φωτογραφικού υπερρεαλισμού». Πολλές από τις φωτογραφίες εκείνης της εποχής ανήκουν στο αρχείο της Χατζηλαζάρου, το οποίο έχει δωρηθεί στο Μουσείο Μπενάκη.

Το 1945 αγοράζει δεύτερη μηχανή Rolleiflex, όμως μέχρι το 1950 βγάζει λίγες φωτογραφίες, κυρίως από ταξίδια, διότι ακριβώς εκείνη την εποχή ασχολείται εντατικά με την άσκηση της ψυχανάλυσης. Το 1951 υποχρεώνεται βίαια να διακόψει την ψυχανάλυση, αποκτά εκ νέου μηχανή μικρού φορμά Contax Zeiss 3 και τότε ουσιαστικά αρχίζει η συστηματική ενασχόλησή του με τη φωτογραφία. Συνηθίζει να κυκλοφορεί με τουλάχιστον 2 μηχανές επάνω του, η καθεμία με φιλμ διαφορετικής ευαισθησίας. Από το 1951 έως το 1974 τραβάει γύρω στα 1000 φιλμ (30.000 καρέ περίπου), τουλάχιστον τόσα είναι ταξινομημένα. Εμφανίζει και τυπώνει τις φωτογραφίες μαζί με τον φίλο του Θανάση Ηλιάδη, επαγγελματία φωτογράφο. Την τελευταία του φωτογραφία έβγαλε τον Σεπτέμβριο του 1974.

Τα συνήθη του θέματα είναι: Φωτογραφία δρόμου, Φίλοι και Οικογένεια, Πορτραίτα, Χειροποίητες κατασκευές φίλων του.

Τα κατά Φρόιντ ονειρικά σύμβολα

Τα κατά Φρόιντ ονειρικά σύμβολα

Ένα βιβλίο που μας βοηθάει πολύ στην εξήγηση των ονείρων είναι το κλασικό «Η Ερμηνεία των Ονείρων» του Φρόιντ, στο οποίο μας κάνει λόγο για τα ονειρικά σύμβολα.

Έτσι, σύμφωνα με τον Φρόιντ, τα κυριότερα σύμβολα στα όνειρα και η «αποκωδικοποίηση» τους είναι  :

Το αντρικό γεννητικό όργανο που μπορεί να συμβολίζεται με:

  1. Τον αριθμό 3.
  2. Αντικείμενα που εισχωρούν και τραυματίζουν το σώμα, όπως σπαθιά, μαχαίρια κλπ
  3. Πυροβόλα όπλα, όπως τουφέκια, περίστροφα κλπ
  4. Αντικείμενα από τα οποία τρέχει νερό, όπως βρύσες, στάμνες, κανάτες, πηγές κλπ
  5. Αντικείμενα που η χαρακτηριστική τους διάσταση είναι το μήκος, όπως , μολύβια, λίμες, ακόντια, σφυριά κλπ.
  6. Αντικείμενα που πετάνε (ο Φρόιντ εδώ επισημαίνει ότι αν μια γυναίκα ονειρευτεί ότι πετάει, σημαίνει ότι επιθυμεί κάποιον άντρα)
  7. Μορφές με καπέλα, μανδύες και γενικότερα καλυμμένο το κεφάλι.
  8. Όλα τα ερπετά, και κυρίως τα φίδια, και τα ψάρια.
  9. Ένα χέρι ή ένα πόδι.
  10. Βουνά και βράχοι.
  11. Μανιτάρια.

Δυο χαρακτηριστικές φωτογραφίες του Εμπειρίκου:

Τα γυναικεία γεννητικά όργανα παριστάνονται με:

Όλα τα αντικείμενα που έχουν την ιδιότητα να περιβάλλουν ή λειτουργούν σαν δοχεία: πηγάδια, κοιλώματα, σπηλιές, λαγήνια, μπουκάλια, κουτιά, κοσμηματοθήκες, μπαούλα, τσέπες, πλοία. Επίσης, μπουμπούκια και λουλούδια μπορεί να αναφέρονται στα γεννητικά όργανα παρθένων γυναικών.

Τα τοπία, συνήθως με δάση και νερά, συμβολίζουν την περίπλοκη τοπογραφία των γυναικείων γεννητικών οργάνων.

Στη μήτρα μπορεί να αναφέρονται οι σόμπες, τα ντουλάπια και πάνω απ’ όλα τα δωμάτια.

Οι πόρτες και τα παράθυρα των δωματίων αλλά και το στόμα συμβολίζουν το γεννητικό άνοιγμα. Ένα κλειδί που πιθανόν ανοίγει μία πόρτα είναι αναπαράσταση του πέους, σαν αντικείμενο με μήκος.

Γυναικεία σύμβολα είναι το ξύλο και το χαρτί και αντικείμενα φτιαγμένα από αυτά, όπως τραπέζια και βιβλία. Επίσης οι εκκλησίες, τα παρεκκλήσια κλπ.

Φωτογραφία Μάτση Χατζηλαζάρου

Η αυτοϊκανοποίηση μπορεί να συμβολίζεται από:

  1. Κάθε είδος παιχνιδιού, πολύ συχνά παίξιμο πιάνου.
  2. Ροή ή γλίστρημα.
  3. Ξερίζωμα κλαδιού.
  4. Πέσιμο ή εξαγωγή δοντιών (αυτό κρύβει το φόβο του ευνουχισμού, σαν τιμωρία για τον αυνανισμό)

Η σεξουαλική πράξη καθεαυτή συμβολίζεται από:

  1. Γλυκά
  2. Ρυθμικές ενέργειες, όπως χορός, ιππασία κλπ
  3. Αναβάσεις, σκαρφαλώματα, σκάλες, ανεμόσκαλες κλπ
  4. Υποβολή σε κάποια μορφή βίας, όπως το πάτημα από ένα όχημα.

Τα γυναικεία στήθη μπορεί να συμβολίζονται από:

Μήλα, ροδάκινα και άλλα φρούτα ή καρπούς (ο Φρόιντ επισημαίνει ότι λανθασμένα θεωρούν πολλοί ότι οι καρποί στα όνειρα συμβολίζουν τα παιδιά)

Η γέννηση εκφράζεται συνήθως σε κάποια σχέση με το νερό, ανάδυση ή κατάδυση.

Ο θάνατος με κάποιου είδους αναχώρηση, ταξίδι κλπ.

Την επόμενη, λοιπόν, φορά που θα πέσετε πάνω σε ένα λογοτεχνικό όνειρο, εξετάστε το έχοντας την παραπάνω λίστα υπόψη. Ίσως να ανακαλύψετε κάποιες πτυχές του, που σε άλλη περίπτωση δύσκολα θα ανακαλύπτατε.

Περισσότερες πληροφορίες για τα ονειρικά σύμβολα πατώντας εδώ

Εισαγωγικά για τον Υπερρεαλισμό

Εισαγωγικά για τον Υπερρεαλισμό – Γιώργης Γιατρομανωλάκης

Μαν Ρέυ «Η υπερρεαλιστική σκακιέρα» 1924

Ο όρος «υπερρεαλισμός» (ή «σουρεαλισμός», όπως προτιμούν μερικοί) εμφανίζεται για πρώτη φορά στα 1917 και ανήκει στον περίφημο Γάλλο ποιητή Guillaume Apollinaire. Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζει το παράδοξο θεατρικό έργο του «Οι Μαστοί του Τειρεσία» (Les Mamelles de Tiresias) ως «υπερρεαλιστικό δράμα» (drame surrealist). Σύμφωνα με τον Apollinaire ο όρος αυτός δηλώνει τον αναλογικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να αποδοθεί η πραγματικότητα. Όταν λ.χ. ο άνθρωπος θέλησε να μιμηθεί το βάδισμα δεν εφεύρε τα μηχανικά πόδια αλλά τον τροχό. Με τον ίδιο τρόπο συμπεριφέρεται και ο ποιητής: όταν θέλει να μεταδώσει κάποιες ιδέες, πρέπει να το κάνει όχι αντιγράφοντας τον κόσμο και τις καταστάσεις του στατικά και νατουραλιστικά, αλλά δυναμικά, με τρόπο αναλογικό και δημιουργική φαντασία.

Έτσι όταν ο Andre Breton αναζητούσε έναν όρο που θα μπορούσε να περιγράψει με επιτυχία τους πειραματισμούς γραφής, που μαζί με κάποιους φίλους του επιχειρούσε αυτή τη εποχή (αμέσως μετά το τέλος του Α Παγκόσμιου Πολέμου), βρήκε πώς ο «υπερρεαλισμός» ήταν ο καταλληλότερος. Ο Andre Breton (1896-1966) υπηρέτησε στον Α Πόλεμο, αρχικά στο πυροβολικό και αργότερα στο υγειονομικό σώμα και όσα έζησε μέσα στη φρίκη του πολέμου άσκησαν μεγάλη επίδραση πάνω του.

Ο πόλεμος, σύμφωνα με τον Breton, είναι φρικτός και γι αυτό ευθύνεται ο σωβινισμός των αστών, που τον προκάλεσε. Όμως το ίδιο υπεύθυνος είναι και όποιος συγγραφέας χρησιμοποιήσει το ταλέντο του για να εκφράσει τη δύναμη αυτής της ελίτ της εξουσίας. Ο νέος τρόπος γραφής πρέπει να υπονομεύει τις παλαιές αξίες που οδήγησαν στον πόλεμο. Εξοικειωμένος λοιπόν με τις τεχνικές της φροϋδικής ανάλυσης, ο Breton άρχισε να πειραματίζεται πάνω σε ένα νέο εκφραστικό τρόπο. Η γραφή θα έπρεπε να αφήσει ελεύθερη και αδέσμευτη αυτήν την αυθαίρετη ροή των εικόνων που συχνά σχηματίζεται μέσα μας. Γιαυτό η γραφή πρέπει να μείνει ελεύθερη από την όποια μεσολάβηση της λογικής, της ηθικής και της οποίας τρέχουσας αισθητικής. Πρόκειται για την περίφημη θεωρία του ελευθέρου συνειρμού και των «αυτοματικών κειμένων», τα οποία εμφανίζονταν και κατέγραφαν, υποτίθεται, χωρίς καμιά επεξεργασία, χωρίς κανένα σχέδιο και πρόγραμμα κάθε τι που αισθανόταν και βίωνε ο συγγραφέας τη στιγμή που τα έγραφε. Ο κύριος σκοπός του συγγραφέα δεν είναι να παραγάγει «ωραία» κείμενα, αλλά να μεταβάλει την υπάρχουσα αντίληψη για τον κόσμο, το οποίο κληρονομημένο γούστο και κατά συνέπεια να αλλάξει τον ίδιο τον κόσμο, μία ιδέα που δεν απείχε πολύ από τις ανάλογες διακηρύξεις του Μαρξ. Άλλωστε, αρχικά τουλάχιστον, συγκεκριμένα λίγο μετά το 1924, όταν ο Breton εκδίδει το περίφημο Πρώτο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, πολλοί από τους Γάλλους υπερρεαλιστές είχαν ιδιαίτερες σχέσεις με το ΚΚ της Γαλλίας.

Έτσι ο υπερρεαλισμός, όπως τουλάχιστον τον όρισε ο Breton και οι φίλοι του στο Παρίσι του μεσοπολέμου, δεν ήταν ένα απλό λογοτεχνικό κίνημα αλλά ένα κίνημα που ξεκινούσε από τη λογοτεχνία αλλά πρώτα και κύρια αφορούσε την ίδια την κοινωνία και την πολιτική. Αναθεωρούσε την αντίληψη της πραγματικότητας, όχι μόνο της λογοτεχνικής, αλλά και της κοινωνικής. Για τούτο και τα μέσα που χρησιμοποίησε ο Breton, ο Pope Andre, όπως τον έλεγαν, δηλ. η αυτοματική γραφή, η καταγραφή ονείρων, οι αφηγήσεις σε κατάσταση ύπνωσης, ποιήματα και πίνακες που δημιουργήθηκαν με τρόπο τυχαίο, σκηνές παράδοξες και ονειρικές, είχαν ένα και μόνο σκοπό: να μεταβάλουν την αντίληψή μας για τον κόσμο και ως εκ τούτου να αλλάξουν τον ίδιο τον κόσμο. Ο υπερρεαλισμός (και ως ένα βαθμό ο κομμουνισμός, αρχικά τουλάχιστον) είχε μεσσιανικό και επαναστατικό χαρακτήρα και για τούτο ήταν φυσικό ότι συγχρωτίστηκε σχεδόν αμέσως με την πολιτική. Ο υπερρεαλισμός εκφράζει πρώτα από όλα ένα έντονα πολιτικό ευαγγελισμό, οραματίζεται την απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε μορφή δουλείας και καταπίεσης (εθνικής, κοινωνικής, θρησκευτικής, καλλιτεχνικής, ερωτικής) και ευλογεί κάθε μορφή ουτοπίας. Τα δυο ουσιώδη συνθήματα του υπερρεαλισμού ήταν «Να αλλάξουμε τη ζωή» (Rim baud) και «Να αλλάξουμε τον κόσμο» (Marx).

Το πρώτο σημαίνει να διαφοροποιήσουμε τα αισθήματά μας, να οδηγήσουμε το πνεύμα σε νέες κατευθύνσεις, να αποτρέψουμε το άτομο από το να βλέπει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα μιας παραδοσιακής λογικής. Αυτές οι ποιητικές απαιτήσεις ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με το αίτημα της κοινωνικής αλλαγής. Γιαυτό και οι υπερρεαλιστές πολιτικοί, καθοδηγημένοι από έναν άδολο αναρχισμό συνδέθηκαν αρχικά με τον κομμουνισμό. Το επίσημο όργανο του υπερρεαλιστικού Κινήματος ήταν αρχικά το περιοδικό La Revolution Surrealist (1924-1929). Γρήγορα όμως το Κίνημα φαίνεται να εγκαταλείπει τις σχεδόν μηδενιστικού τύπου διακηρύξεις του και συμμορφώνεται με τα πολιτικά ιδεώδη του μαρξισμού (1929- 1930). Άμεση συνέπεια (εκτός των άλλων) ήταν το περιοδικό να αλλάξει τίτλο: τώρα (1929-1933) λέγεται Le Surrealism au Service de la Revolution πράγμα που δείχνει τη νέα του πορεία. Ωστόσο η αρχική εμπλοκή και συνοδοιπορία του υπερρεαλισμού με το γαλλικό ΚΚ γρήγορα έφτασε σε ρήξη, καθώς οι πολιτικοί δεν έβλεπαν με καλό μάτι την αχαλίνωτη ελευθεριότητα και αναρχισμό των ποιητών. Ο Breton, που αρχικά έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία του γαλλικού ΚΚ δεν μπόρεσε τελικά να αποδεχθεί την ολοκληρωτικού τύπου πειθαρχία και το αντιδραστικό πνεύμα που χαρακτήριζε τις συναντήσεις του Κόμματος. Έτσι το υπερρεαλιστικό Κίνημα απομακρύνθηκε από το Κόμμα και ανέλαβε (όπως συνήθιζαν να λένε) «αντίδραση από τα αριστερά», μια άποψη που αντιπροσώπευε κυριότατα τον Λέοντα Τρότσκι, τον οποίο ο Breton συνάντησε στο Μεξικό το 1938.

Πολλοί είναι σήμερα εκείνοι που πιστεύουν ότι το υπερρεαλιστικό Κίνημα παρέμεινε ένα ουτοπικό και ανεδαφικό κίνημα, που δεν μπόρεσε να πραγματώσει τις αρχικές εξαγγελίες του. Πολλοί επίσης πιστεύουν ότι αυτός ο «επιθετικός μοντερνισμός», όπως τον αποκαλούν (σε αντίθεση με τον «ήπιο» αγγλοσαξονικό μοντερνισμό), δεν παρήγαγε μεγάλα έργα, τουλάχιστον στον κλάδο της λογοτεχνίας, επειδή στη ζωγραφική το Κίνημα φάνηκε πιο αποδοτικό. Πολλοί αμφισβητούν τη βασική θεωρία του ελευθέρου συνειρμού και της αυτόματης γραφής. Ωστόσο το Κίνημα, τόσο αρχικά στη Γαλλία, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη και στον άλλο κόσμο, και φυσικά και εδώ στην Ελλάδα, ελευθέρωσε τη δημιουργική φαντασία των δημιουργών που τον ασπάστηκαν και άλλαξε μια για πάντα την ιδέα μας για την ακαδημαϊκή και «έλλογη» μορφή της τέχνης. Φυσικά το θαύμα που οραματίστηκε το Κίνημα δεν ήρθε, ούτε πραγματώθηκαν τα πολιτικοκοινωνικά του οράματα.

Αλλά για τούτο δεν ευθύνεται φυσικά το υπερρεαλιστικό Κίνημα, ούτε οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες που το  ξεκίνησαν, το πίστεψαν και το υπηρέτησαν. Ο υπερρεαλισμός υπήρξε ένα μέγα απελευθερωτικό Κίνημα, με υψηλά και αγαθά οράματα με κέντρο πάντοτε τον άνθρωπο την τέχνη, τον ερωτά και τη δημιουργία. Και εδώ έγκειται η συμβολή του. Αποτιμώντας ο ιστορικός της λογοτεχνίας Maurice Nadeau την προσφορά του   Κινήματος γράφει, « Ο σουρεαλισμός φιλοδοξούσε να σπάσει το φράγμα του υποκειμενισμού. Και εννοούσε να μην αρκεσθεί στα  λόγια. Για κείνους που τον ξεκίνησαν, έχοντας περάσει από το Νταντά, δεν υπήρχε περίπτωση  να ξαναγινεί τίποτε, όπως γινόταν πρώτα. Ο άνθρωπος δεν ήταν πια το κατασκεύασμα ενός αιώνα  θετικισμού, συνειρμισμού και επιστημονισμού, αλλά ένα πλάσμα με επιθυμίες, ένστικτα και όνειρα, έτσι όπως τον φανέρωνε η ψυχανάλυση. Στη Ρωσία χτιζόταν μια κοινωνία πάνω σε νέες βάσεις. Πιο πάνω  ακόμη και από τον Ρέπω ή τον Λωτρεαμόν, σαν προφήτες  της νέας εποχής, πρόβαλαν ο Μαρξ και ο Φρόιντ. Οι σουρεαλιστές, με τον δικό τους πάντα τρόπο, έγιναν  μαρξιστές και φροϋδιστές, κι έριξαν το βάρος στη διπλή επανάσταση που έπρεπε να γίνει: «ν’ αλλάξουμε  τον κόσμο, «ν’ αλλάξουμε τη ζωή». Πίστευαν πως θα τα κατάφερναν με μία καθολική δημιουργική δράση, ξεκινώντας απ’ τον άνθρωπο θεωρούμενο  σαν ένα ενιαίο  όλον, και με μέσο την ποίηση που την ταύτιζαν με την πνευματική δράση. Αυτή η αδιάκοπη δημιουργικότητα έπρεπε να ασκείται μέσα  σε μία απόλυτη ελευθερία κινήσεων  και αισθήσεων, έξω από κάθε κατακερματισμό κι στεγανοποίηση  της ζωής και της τέχνης, και με σκοπό  την αποκατάσταση ολόκληρου του ανθρώπου. Γι αυτό  και  η έμφαση  δόθηκε  στις σκοτεινές πλευρές του είναι, στη φαντασία, το ένστικτο, την επιθυμία, το όνειρο, στις παράλογες ή απλώς μη σοβαρές μορφές συμπεριφοράς — για να ξεμπερδεύουμε  πια  με τον ευνουχισμένο, αλλοτριωμένο, περιχαρακωμένο άνθρωπο, τον υποβιβασμένο στις κατηγορίες του «κάνω»  και του «’έχω». Ο σουρεαλισμός άνοιγε  ένα πεδίο ριζικής ανανέωσης τόσο στην προσωπική και ομαδική ζωή του ανθρώπου, όσο και στην ανάπτυξη μορφών  σκέψης, ηθικής, τέχνης (ό.π. σελ. 240).

Φωτογραφικά βιβλία – Εκθέσεις φωτογραφίας

Φωτογραφικά βιβλία – Εκθέσεις φωτογραφίας

Φωτογραφικά βιβλία:

Εκθέσεις φωτογραφίας:

  • 1955: Εν ζωή έκανε μόνο μία μεγάλη έκθεση 210 ασπρόμαυρων φωτογραφιών που διοργανώθηκε στην Aθήνα, στην Αίθουσα «Iλισσός», με τη μεσολάβηση του καλού του φίλου Άρη Κωνσταντινίδη.
  • 2001: Έκθεση φωτογραφίας στο Γκάζι με επιμέλεια Σταθάτου, για τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη γέννησή του.
  • 2004: Πάλι σε επιμέλεια Σταθάτου, έκθεση φωτογραφίας στην Καϊρειο Βιβλιοθήκη Άνδρου.
  • 2008: Έκθεση φωτογραφίας στο Μπατσί της Άνδρου, στο Πνευματικό Καφενείο Θέμελος, χωρίς παράλληλη έκδοση λευκώματος.
  • 2011: Φωτογραφίες του συμμετέχουν στην ομαδική έκθεση «Ο γκρεμός και το ρέμα» στην Biennale Θεσσαλονίκης σε επιμέλεια του Ιταλού Paolo Colombo.
  • Αρχές του 2013: Φωτογραφίες του εκτίθενται στα πλαίσια του project «ΑΦΡΟΔΙΤΗ 2012: Ιεροί και Βέβηλοι Καθαρμοί» στο Λουτρό των Αέρηδων, στην Πλάκα, διοργάνωση από το ART / EUROPEAN ANIMATION CENTER και το ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ του Υπουργείου Παιδείας
  • 15/5/13: Έκθεση «Ο Φακός του Ποιητή – φωτογραφίες από το Αρχείο του Ανδρέα Εμπειρίκου» από την ομάδα ΤΗΕ BOX σε συνεργασία με τις εκδόσεις ΑΓΡΑ και το Λεωνίδα Εμπειρίκο.
  • 25/05/13 «Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος» Φωτογραφική Λέσχη Λιβαδειάς. Το Σάββατο 25/05/13 πραγματοποιήθηκε ημερίδα σχετική με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Υπερρεαλισμό και τη Φωτογραφία, με εισηγήσεις από τους: Σταύρο Πετσόπουλο, Εκδότη εκδόσεων ΑΓΡΑ, Δημήτρη Καλοκύρη, Συγγραφέα – πρόεδρο της Εταιρείας Συγγραφέων και Λεωνίδα Εμπειρίκο, Ιστορικό.
  • 04/11/15 «Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος» Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου.
    Η έκθεση «Ο Φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος» πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου το διάστημα από 4/11/2015 – 4/12/2015. Την επιμέλεια της έκθεσης είχαν οι επιμελήτριες του μουσείου Διονυσία Γιακουμή, και Ζωή Χαραλαμπίδου μαζί με τον Δαμιανό Μωραΐτη.

    Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν την Τετάρτη 04/11/15. Προλόγισαν η κ. Τίνα Καφατσάκη, πρόεδρος του μουσείου και Δήμαρχος Ζωγράφου και ο Ηλίας Γουναρόπουλος, γιός του σπουδαίου ζωγράφου και Αντιπρόεδρος του μουσείου. Ακολούθησε συζήτηση με θέμα «Ανδρέας Εμπειρίκος: Υπερρεαλισμός και φωτογραφία». Εισηγητές: Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ιστορικός, Δημήτρης Καλοκύρης, Συγγραφέας, Πρόεδρος Εταιρείας Συγγραφέων, Σταύρος Πετσόπουλος, Εκδότης της «Άγρας» και Δαμιανός Μωραΐτης, Ερασιτέχνης φωτογράφος.

Βιογραφικά στοιχεία

«Βιογραφικά στοιχεία»

1901 (2 Σεπτεμβρίου) Γέννηση του Ανδρέα Εμπειρίκου στην Μπραΐλα της Ρουμανίας. Η οικογένεια θα αποκτήσει τρία ακόμη αγόρια: το Μαρή, τον Δημοσθένη (πέθανε νέος) και τον Κίμωνα.

1902 Εγκατάσταση της οικογένειας στην Ερμούπολη της Σύρου. 1908 Έρχονται στην Αθήνα.

1909 Ο πατέρας του Λεωνίδας Εμπειρίκος ιδρύει την Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος.

1917-20 Τελειώνει το γυμνάσιο. Υπηρετεί την θητεία του στο Ναυτικό. Χωρίζουν οι γονείς του. Γράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας αλλά σύντομα διακόπτει τις σπουδές του και φεύγει στη Λωζάνη όπου θα εγκατασταθεί η μητέρα του Στεφανία.

Παρακολουθεί οικονομικά μαθήματα στο εκεί Πανεπιστήμιο. Γράφει τα πρώτα του ποιήματα.

1921-5 Εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία.

1926-31 Ύστερα από διάσταση με τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι. Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί με την ψυχανάλυση. Κοντά στον Rene Laforgue, ιδρυτικό μέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων, θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση.

Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και μυείται στην τεχνική της αυτόματης γραφής τους.

1931 Επιστρέφει στην Ελλάδα και εργάζεται για λίγο στα ναυπηγεία του πατέρα του. Παραιτείται.

1935 Δίνει διάλεξη «Περί συρρεαλισμού» στη Λέσχη Καλλιτεχνών. (Μάρτιος) Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις «Κασταλία»  σε 200 αριθμημένα αντίτυπα.

Γνωριμία με τον Οδυσσέα Ελύτη, μαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Μυτιλήνη. Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη με τη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.  Αρχίζει να ασκεί ως επάγγελμα την ψυχανάλυση.

1936 (5-29 Μαρτίου) Οργανώνει στο σπίτι του την «Επίδειξη σουρρεαλιστικών έργων» ζωγραφικής.

1938 Μεταφράζει κείμενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισμός Α΄. Συχνά ταξίδια στη Γαλλία.

1940 Γάμος με την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου.

1944 Ο Α. Ε. γράφει τον πρόλογο στην ελληνική έκδοση του βιβλίου της Μαρίας Βοναπάρτη: «Η λανθάνουσα νεκροφιλία στο έργο του Έδγαρ Πόε». Χωρίζει με την Μ. Χατζηλαζάρου.

Ο ζωγράφος και ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος κρύβεται στο σπίτι του. Τελειώνει την ιστορία Αργώ ή Πλους αεροστάτου.

(31 Δεκεμβρίου) συλλαμβάνεται από την ΟΠΛΑ, περνά από ανάκριση και οδηγείται μαζί με άλλους ομήρους, που σχηματίζουν φάλαγγα, στο χωριό Κρώρα. Κοντά στη Θήβα ο Εμπειρίκος διαφεύγει και επιστρέφει στην Αθήνα εξαντλημένος.

Αναδημοσίευση από το Εθνικό κέντρο βιβλίου:

Διπλοί σκοποί και τιναγμένα μπράτσα την ώρα της ανατολής των γαύρων ερυθρημάτων

Του πάθους τα σαλπίσματα εντός κι εκτός της πόλης

Όταν περνούν τα τανκς κι όταν κροτούν τα πολυβόλα

Το μέγα μήνυμα της παγκοσμίου επαναστάσεως

Της νίκης και του λυτρωμού του προλεταριάτου

Ειρήνη, τη γη στους χωρικούς Στα σοβιέτ όλη την εξουσία.

Αράδα – αράδα στύλοι Εδώ νεκροί εκεί μπουκάλες με σαμπάνια

Γαρίδες, νίτικα, ελιές, πεπόνια

Περίστροφα και ξιφολόγχες, τουφέκια και ανεμώνες.

Εκπέμπει ο κεντρικός σταθμός Κύματα ηδονής του ασυρμάτου

Που παν το μήνυμα σ΄ όλη τη σφαίρα Και σ΄ όλους, σε όλους

τηλεγράφου

Πάνε το μήνυμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου

Τις εντολές του κομιτάτου  Ειρήνη αμέσως Τη γη στους χωρικούς

Κατάσχεση όλων των περιουσιών Και στα σοβιέτ όλη την εξουσία

Στα μαρτυρικά παιδιά  του προλεταριάτου  Κι όποιος αντισταθεί -ποινή θανάτου.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

1945 Αρχίζει να γράφει το μυθιστόρημα O Μέγας Ανατολικός. Γράφει τα κείμενα Ζεμφύρα ή Το μυστικό της Πασιφάης και Βεατρίκη ή Ένας έρωτας του Buffalo Bill. Ένα κείμενο για τον Νίκο Εγγονόπουλο στο περιοδικό Τετράδιο με τίτλο «Νικόλαος Εγγονόπουλος ή το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου». Τυπώνεται η ΕΝΔΟΧΩΡΑ από τις εκδόσεις του περ. Τετράδιο

1947 Δεύτερος γάμος του με την Βιβίκα Ζήση.

1948 Συμμετέχει στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα με τους Γ. Ζαβιτζιάνο και Δ. Κουρέτα. Πεθαίνει ο πατέρας του Λεωνίδας στη Γενεύη.

1949 Παρακολουθεί στη Ζυρίχη το Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συνέδριο.

1950 Εκλέγεται μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρίας Παρισίων.

1951 Διακόπτει την ψυχαναλυτική πρακτική. Τελειώνει στην Άνδρο το μυθιστόρημα Ο Μέγας Ανατολικός. Το έργο  αποτελείται από 1700 χειρόγραφες σελίδες στην πρώτη μορφή του. Θα συνεχίσει να το συμπληρώνει και να του προσθέτει νέα κεφάλαια ως το τέλος της ζωής του.

Παρακολουθεί στο Άμστερνταμ το νέο Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συνέδριο και λίγο αργότερα εγκαθίσταται στο Παρίσι.

1953 Επιστρέφει στην Ελλάδα. Με τη Bιβίκα ταξιδεύουν συχνά στην Άνδρο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

1955 Έκθεση φωτογραφιών του στην αίθουσα ≪Ιλισσός≫ (Αμερικής 13).

1957 (Οκτώβριος) Γέννηση του γιού του Λεωνίδα. Εγκαθίσταται στην οδό Νεοφύτου Βάμβα, αρ. 6. Από το χρόνο αυτό περνάει τα καλοκαίρια στη Γλυφάδα.

1959-65 Γράφει τα περισσότερα ποιήματα των συλλογών Οκτάνα και Aι Γενεαί πάσαι ή Η σήμερον ως αύριον και ως χθες.

1960 Τυπώνονται τα ΓΡΑΠΤΑ ή ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (1936-1946) από τις εκδόσεις ≪Δίφρος≫.

1962 Τυπώνονται στη σειρά των εκδόσεων ≪Γαλαξίας≫ η Υψικάμινος και η Ενδοχώρα σ’ ένα τόμο με γενικό τίτλο: Ποιήματα. Ο Εμπειρίκος, ο Ελύτης και ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς ταξιδεύουν στην Σοβιετική Ένωση ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου ≪Ε.Σ.Σ.Δ.  – Ελλάς≫. Μετά το ταξίδι αυτό θα γράψει το ποίημα ≪Ες Ες Eς Ερ Ρωσσία≫.

1963 (6 Φεβρουαρίου) Ομιλία για τον Νίκο Εγγονόπουλο στην αίθουσα του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Στην Ρωσία (1962) Ινστιτούτου με την ευκαιρία της ατομικής έκθεσης του ζωγράφου.

1964 Δημοσιεύεται σε συνέχειες η ≪Αργώ ή Πλους αεροστάτου≫ στο περ. Πάλι και σε μετάφραση του Michel Saunier στο περ. Mercure de France. Από την εταιρία ≪Διόνυσος≫ κυκλοφορεί στη σειρά ≪Ελληνικά ποιήματα≫ ο δίσκος: Ο Εμπειρίκος διαβάζει Εμπειρίκο.

1965 Γράφει το μακρύ επικό ποίημα ≪Η άσπρη φάλαινα (παραλλαγαί στο μέγα θέμα του Moby-Dick του Herman Melville)≫.

1966 Κυκλοφορούν σε αγγλική έκδοση τα Γραπτά με τίτλο Amour Amour σε μετάφρ. Nίκου Στάγκου και A. Ross και σκίτσα του Μ. Αργυράκη.

1967 Τυπώνεται σε αγγλική έκδοση (μετ. N. Στάγκου) η Αργώ ή Πλους αεροστάτου. Δίνει συνέντευξη στην Ανδρομάχη Σκαρπαλέζου, που δημοσιεύεται μόλις τον Μάρτη του ’76. Γράφει το [Άρμαλα ή] Εισαγωγή σε μία πόλι, εισαγωγικό μέρος σ’ ένα νέο μυθιστόρημα που όμως δεν θα τελειώσει.

1971 (26 Ιανουαρίου) Ομιλία του στο Κολέγιο Αθηνών για την μοντέρνα ποίηση.

1973 Καλεσμένος στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μιλάει για το έργο του. Θάνατος της μητέρας του.

1974 Το ποίημα Ο ΔΡΟΜΟΣ κυκλοφορεί σε αυτοτελή έκδοση από τις εκδόσεις του περ. Τραμ. Η Υψικάμινος, η Ενδοχώρα και τα Γραπτά κυκλοφορούν σε νέα έκδοση από τις εκδόσεις ≪Πλειάς≫.

1975 (3 Αυγούστου) Ο Ανδρέας Εμπειρίκος πεθαίνει στην Κηφισιά, σε ηλικία 74 ετών. Από το θάνατό του έως σήμερα

1976 Κυκλοφορεί το αφιέρωμα στον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον ελληνικό υπερρεαλισμό του περιοδικού Hριδανός (αρ. 4, 1976).

1978 Τυπώνεται το σπουδαίο δοκίμιο του Οδυσσέα Ελύτη, Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο (≪Eγνατία/Tραμ≫).

1980 Δημοσιεύεται η OΚΤΑΝΑ (≪Ίκαρος≫). Παράλληλα κυκλοφορεί και δεύτερος δίσκος με απαγγελίες του Εμπειρίκου από τη συλλογή αυτή. ≪Kύκλος Εμπειρίκου≫: σειρά ομιλιών στην Eταιρεία Σπουδών Nεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Mωραΐτη, που δημοσιεύονται και στο Δελτίο της (αρ. 4, 1981). Eκδίδεται η Aργώ ή Πλους αεροστάτου με επιμέλεια του Δ. Kαλοκύρη από τις εκδόσεις ≪Ύψιλον/βιβλία≫.

1981 H ≪Άγρα≫ αναλαμβάνει την επανέκδοση της Yψικαμίνου, της Eνδοχώρας και των Γραπτών. Aφιέρωμα στο περ. «H λέξη» (Δεκέμβρης).

1982 Αφιέρωμα στον Ανδρέα Εμπειρίκο από το Γ΄ πρόγραμμα του E.I.P. σε επιμέλεια-παραγωγή Γ. Aλεξάκη – A. Ίσαρη (5-10.6.82) και μερικούς μήνες αργότερα αφιέρωμα στην τηλεόραση της E.P.T σε σενάριο και σκηνοθεσία του Kώστα Σφήκα (28.2.83).

1983 Κυκλοφορεί το βιβλίο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη, Ανδρέας Εμπειρίκος. O ποιητής του έρωτα και του νόστου (≪Kέδρος≫), που θέτει σε νέες βάσεις την μελέτη του έργου του Εμπειρίκου. O ίδιος επιμελείται και την έκδοση της ποιητικής συλλογής: AΙ ΓΕΝΕΑΙ ΠΑΣΑΙ ή H ΣΗΜΕΡΟΝ ΩΣ ΑΥΡΙΟΝ ΚΑΙ ΩΣ ΧΘΕΣ (≪Άγρα≫).

1984 Στον συλλογικό τόμο Ψυχανάλυση και Eλλάδα, επιμέλεια Θανάση Tζαβάρα, (Eταιρεία Σπουδών Nεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Mωραΐτη, 1984) εξετάζεται ο ψυχαναλυτής Εμπειρίκος (και η ψυχαναλυτική πρακτική στην Eλλάδα κατά την περίοδο 1935-1950).Τυπώνεται η Bιβλιογραφία Ανδρέα Εμπειρίκου (1935 – 1984) του I. M. Bούρτση (Eταιρεία E.Λ.I.A.) και το δοκίμιο του Γ. Kεχαγιόγλου «Eις την οδόν των Φιλελλήνων» του Ανδρέα Εμπειρίκου (≪Πολύτυπο≫).

1985 Κυκλοφορεί το σημαντικό αφιέρωμα του περιοδικού Xάρτης (αρ.17/18). Tη χρονιά αυτή, δέκα χρόνια από τον θάνατο του Εμπειρίκου, ο Δήμος Άνδρου οργανώνει τον Aύγουστο διήμερο διαλέξεων με ομιλητές τους N. Bαλαωρίτη, Δ. Πολέμη, Π. Pηγοπούλου, Διον. Λιάρο, M. Δραγούμη, A. Σκαρπαλέζου, I. Bούρτση και Γ. Kεχαγιόγλου (έκδοση Mνήμη Ανδρέα Εμπειρίκου, ≪Ύψιλον/βιβλία≫, 1987).

1986 Τυπώνεται μια καλλιτεχνική έκδοση του Aργώ ή Πλους αεροστάτου με λιθογραφίες Aλέκου Φασιανού (εκδ. ≪Mίμνερμος≫).

1990 Δημοσιεύονται οι δύο πρώτοι τόμοι του μυθιστορήματος O MΕΓΑΣ AΝΑΤΟΛΙΚΟΣ (επιμέλεια Γ. Γιατρομανωλάκης, εκδόσεις ≪Άγρα≫· το έργο ολοκληρώνεται σταδιακά σε οκτώ τόμους ως το 1992).

Το 1990 τυπώνονται δύο ακόμη ανέκδοτα κείμενα, το ≪Λεωνίδας A. Εμπειρίκος≫ και ≪Aναμνηστικόν≫ (με επιμέλεια Δ. Πολέμη, περ. Πέταλον, αρ. 5, Άνδρος 1990).

Τον Ιούνιο, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Bασίλη και Eλίζας Γουλανδρή στην Άνδρο οργανώνει εκδήλωση με θέμα ≪O Εμπειρίκος και ο μοντερνισμός≫ και ομιλητές τους N. Bαλαωρίτη, Γ. Γιατρομανωλάκη, J.Bouchard, Γ. Xειμωνά και Eλ. Aρβελέρ-Γλύκατζη. Kυκλοφορεί επίσης η μελέτη της Διαμάντης Aναγνωστοπούλου H ποιητική του έρωτα στο έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου (≪Ύψιλον / βιβλία≫).

1991 Στο Kέντρο Georges Pombidou (Παρίσι) γίνεται αφιέρωμα στους Έλληνες Yπερρεαλιστές με ομιλίες και έκθεση ντοκουμέντων· για τον Εμπειρίκο μιλούν οι J. Bouchard, A. Σκαρπαλέζου, N. Bαλαωρίτης και ποιήματά του διαβάζουν οι Gisele Prassinos και Blaise Gautier.

1993 Τον Εμπειρίκο ως φωτογράφο εξετάζει ο Δ. Kαλοκύρης στο κείμενό του ≪H γλώσσα του Yπερσιβηρικού≫ (Φωτορομάντσο, ≪Ύψιλον/βιβλία≫). Tην ίδια χρονιά προβάλλεται στην τηλεόραση ένα νέο ντοκυμαντέρ για τον Εμπειρίκο, σε παραγωγή της ET-1 και σκηνοθεσία Mαίρης Kουτσούρη.

1995-9 Την πενταετία αυτή τυπώνονται, πάντα από τις εκδόσεις ≪Άγρα≫, σε επιμέλεια Γ. Γιατρομανωλάκη το ποίημα EΣ- EΣ-EΣ-EΡ PΩΣΣΙΑ (1995), το πεζό ZΕΜΦΥΡΑ ή TΟ ΜΥΣΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΠΑΣΙΦΑΗΣ (1998) και μαζί οι δύο ομιλίες NΙΚΟΛΑΟΣ EΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ή TΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ EΛΜΠΑΣΣΑΝ ΚΑΙ ΤΟΥ BΟΣΠΟΡΟΥ και ΔΙΑΛΕΞΗ ΓΙΑ ΤΟΝ NΙΚΟ EΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟ (1999).

Ακόμη, δημοσιεύονται ανέκδοτα ποιήματα στο περ. O πολίτης (αρ. 57-59, 1998) με σχόλια του Γ. Γιατρομανωλάκη). Την ίδια περίοδο κυκλοφορεί ένα ακόμη μικρό αφιέρωμα του Διαβάζω (αρ. 358, 1995) και η μελέτη του Π. Bουτουρή H συνοχή του τοπίου. Εισαγωγή στην ποιητική του A. Εμπειρίκου (≪Kαστανιώτης≫ 1997).

2000 Αφιέρωμα του περ. Πρόσωπα. 21ος Αιώνας (αρ. 64, επιμέλεια Mικέλας Xαρτουλάρη, Tα Nέα, 27.5.00). Tον Δεκέμβριο κυκλοφορεί επιτοίχιο ημερολόγιο με φωτογραφίες και κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου για το 2001, εκατό χρόνια από τη γέννησή του (έκδοση: Yπουργείο Πολιτισμού / Eθνικό Kέντρο Bιβλίου).

2001 ETOΣ EMΠEIPIKOY. Με την απόφαση της ελληνικής πολιτείας να αφιερώσει ολόκληρο το έτος στον Ανδρέα Εμπειρίκο συμβαίνει για πρώτη φορά κράτος να τιμά επισήμως έναν από τους επαναστατικότερους και πλέον τολμηρούς συγγραφείς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Η παρουσίαση στη Ομάδα της Βασιλίκας Σαριλάκη

«Η παρουσίαση στη Ομάδα της Βασιλίκας Σαριλάκη»

Στα πλαίσια των σεμιναρίων Τέχνης και Πολιτισμού του Δήμου Διονύσου που κάνει η κ. Βασιλίκα Σαριλάκη διοργανώσαμε μια σημαντική εκδήλωση/αφιέρωμα στον μεγάλο υπερρεαλιστή ποιητή, ψυχαναλυτή και φωτογράφο Ανδρέα Εμπειρίκο.
Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης ο γιος του Ανδρέα Εμπειρίκου, Λεωνίδας Εμπειρίκος εξιστορεί την ζωή και σχολιάζει το έργο του πατέρα του, κάνοντάς μια ενδελεχή, ιστορική αφήγηση και αποτίμηση, καθώς είναι ιστορικός και ο ίδιος.
Στο δεύτερο μέρος, ο φωτογράφος Μωραΐτης Δαμιανός μας ξεναγεί στο φωτογραφικό έργο του μεγάλου ποιητή.
Σχολιάζουν η κ. Σαριλάκη, ο γλύπτης και καθηγητής στο ΑΠΘ Costas Varotsos, η καθηγήτρια Ιστορίας τέχνης στο μουσείο του Χιούστον Anna Tahinci, η συντηρήτρια έργων τέχνης και φωτογραφίας στο Βυζαντινό μουσείο, Evi Stamouli, ο μαθηματικός Γιάννης Ερμόπουλος κλπ.
Για περισσότερα δείτε τα βίντεο: Μέρος πρώτο  –  Μέρος δεύτερο

Τα μονοπάτια της γραφής του Ανδρέα Εμπειρίκου – Από τον αυτοματισμό στην ουτοπία

Τα μονοπάτια της γραφής του Ανδρέα Εμπειρίκου – Από τον αυτοματισμό στην ουτοπία

Μπορείτε να παρακολουθήσετε μια κατατοπιστική διάλεξη − εισαγωγή στην ποιητική του Ανδρέα Εμπειρίκου από τον Μιχάλη Χρυσανθόπουλο στο ΚΠΙΣΝ πατώντας εδώ.

Ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος ανατρέχει στην ποιητική του Ανδρέα Εμπειρίκου και αναδεικνύει δύο διακριτούς άξονες που αποτυπώθηκαν στο έργο του ήδη από τη δεκαετία του 1930: αφενός, την πρακτική της αυτόματης γραφής, όπως ασκείται στη συλλογή Υψικάμινος, το υπερρεαλιστικό μανιφέστο στην ελληνική γλώσσα και αφετέρου, την ποιητική της επιθυμίας που έχει τις βάσεις της στην ψυχαναλυτική θεωρία. Θα παρακολουθήσουμε πώς εξελίχθηκαν οι δύο αυτές πτυχές σε ένα έργο που διαμορφώθηκε τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες και δημοσιεύτηκε σταδιακά πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα διαπιστώσουμε το ουτοπικό πρόταγμα μιας γραφής ανατρεπτικής και, συνάμα, ερωτικής, που τόσο αριστοτεχνικά εκφράζεται μέσα από την ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου.

Ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος είναι καθηγητής της Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Αντίστοιχη είναι και η προσέγγιση στο φωτογραφικό έργο του εξαιρετικού επίσης φωτογράφου Ανδρέα Εμπειρίκου.