Φωτογράφος είναι κάποιος που συναισθάνεται, και που εκφράζει, ή προσπαθεί να εκφράσει, τα συναισθήματά του, τις ιδέες του και τις απόψεις του, με φωτογραφίες.
Ως γραμμική ολοκλήρωση το «συναισθάνομαι, σκέφτομαι κλπ – και εκφράζω αυτό που . . . » φαίνεται εύκολη. Έχει όμως μια παγίδα πολύ ύπουλη. Είναι η αντωνυμία «αυτό» (που συναισθάνομαι, σκέφτομαι κλπ).
Πολλοί πχ νομίζουν ότι συναισθάνονται, ή πιστεύουν ότι συναισθάνονται, ή ότι ξέρουν πως και τι συναισθάνονται και είναι «σίγουροι για την άποψή τους» − αλλά τα ρήματα νομίζω ή πιστεύω ή ξέρω ή η έκφραση «είμαι σίγουρος για κάτι», προϋποθέτουν νου και λογική, και όχι συναίσθηση, συναίσθημα που οπωσδήποτε είναι εκτός ελέγχου λογικής, κατά το κοινώς λεγόμενο: «όταν μπαίνει στη μέση η λογική το συναίσθημα πάει περίπατο»
Όμως η Φωτογραφία είναι συναισθάνομαι — όχι ξέρω ή πιστεύω ή νομίζω.
Σχεδόν όλοι μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε ή να πιστεύουμε ή να ξέρουμε, αλλά κανένας δεν μπορεί να μάθει να συναισθάνεται. Γιατί; Μα γιατί όποτε νομίζεις ή πιστεύεις ή ξέρεις, είσαι «οι άλλοι», αφού τα ρήματα νομίζω ή πιστεύω ή ξέρω προϋποθέτουν νου και κοινή λογική, αλλά τη στιγμή που συναισθάνεσαι, δεν είσαι παρά μόνο ο εαυτός σου.
Το να μην είσαι τίποτε άλλο παρά μόνο ο εαυτός σου σε μια κοινωνία που πασχίζει, μέρα νύχτα, να σε κοινωνικοποιήσει δηλαδή να σε κάνει τον οποιονδήποτε άλλο είναι κομματάκι δύσκολο.
Το να προσπαθείς να εκφράσεις τα συναισθήματά σου με φωτογραφίες σημαίνει να έχεις κάνει προσπάθειες, ώστε να ζεις έτσι που να είσαι ο εαυτός σου, ταυτόχρονα να έχεις εκπαιδευτεί σε ικανοποιητικό βαθμό στην τεχνική της φωτογραφίας και τέλος να έχεις κοπιάσει, «να έχεις χύσει κουβάδες ιδρώτα» για να βγάλεις φωτογραφίες από τις οποίες ίσως κρατήσεις στο τέλος μερικές.
Όλα αυτά ισχύουν, ακριβώς έτσι, ίδια κι’ απαράλλαχτα, για όλες τις Τέχνες.
Ωραία θα μου πεις χρειάζονται προσπάθειες, αλλά πόσες; Ο Paul Strand σε μια συνέντευξη λέει:
«. . . εκείνη τη μέρα άρχισε η σχέση μου με τη φωτογραφία, και, όσο μεγαλειώδες κι αν φαίνεται, ήταν μια αργή διαδικασία. Την επόμενη μέρα διάβασα ότι ο Minor White είχε πει πως χρειάζονται είκοσι χρόνια για να γίνει κανείς φωτογράφος. Νομίζω πως αυτό είναι λίγο υπερβολικό. Θα ’λεγα, κρίνοντας από τον εαυτό μου, πως χρειάζονται τουλάχιστον οκτώ με εννιά χρόνια, αλλά όχι περισσότερο απ’ όσο χρειάζεσαι για να μάθεις πιάνο ή βιολί. Αν χρειάζονταν είκοσι χρόνια, καλύτερα να το ξεχάσεις!»
Ε λοιπόν αυτός ο Strand πρέπει ή βλάκας να ήταν ή πολύ αργόστροφος. Δεν εξηγείτε αλλιώς, εκτός αν φταίει που ήταν «αμερικανάκι» και όχι Έλληνας. Γιατί στην Ελλάδα του σήμερα, σχεδόν οι πάντες, από 5 χρονών μέχρι 100 και βάλε, νομίζουν πως είναι (και δηλώνουν) φωτογράφοι, επειδή έχουν ένα κουτί που βγάζει φωτογραφίες ή που βγάζει και φωτογραφίες (κινητά κλπ) και έχουν παρακολουθήσει και κάποια «μαθήματα» φωτογραφίας.
Όμως όχι, δεν είναι έτσι. Πρέπει να καταλάβεις πως η Φωτογραφία δεν μαθαίνεται (η τεχνική της μόνον μαθαίνεται).
Φωτογράφος δεν διδάσκεσαι να γίνεις, γίνεσαι όταν μπορείς να είσαι ο εαυτός σου.
Γι’ αυτό πρέπει, όσοι θέλουν να ασχοληθούν με τη Φωτογραφία, με οποιοδήποτε τρόπο και σε οποιαδήποτε έκταση, να κατανοήσουν πως η Φωτογραφία είναι μία γλώσσα επικοινωνίας συναισθημάτων, σκέψεων και απόψεων και πως είναι απαραίτητη η απόκτηση εφοδίων, πάσης φύσεως και μορφής και αν στο τέλος των πρώτων έξι, εφτά χρόνων, που πάλεψες και προσπάθησες, ανακαλύψεις πως έχεις φτιάξει μερικές Φωτογραφίες που στέκουν, να θεωρείς τον εαυτό σου πολύ τυχερό και με μέλλον.
Δαμιανός Μωραΐτης
** Εμπνευσμένο από ένα άρθρο του E.E. Cummings: A Miscellany Revised, 1965
