Στην πιο διάσημη φωτογραφία του, του 1932, που δείχνει έναν πλημμυρισμένο και σε επισκευή δρόμο στην Place de L’ Europe, ο Cartier – Bresson συλλαμβάνει έναν άντρα που πηδά τη στιγμή ακριβώς πριν προσγειωθεί στο ατάραχο νερό.
«Είναι απίστευτο που τον συλλαμβάνει ακριβώς τη στιγμή πριν ο άντρας βουλιάξει στη λάσπη και οι ρυτίδες του νερού απλωθούν και αξιοσημείωτο επίσης είναι η λυγερή εικόνα μιας χορεύτριας σε ένα διαφημιστικό ταμπλώ που φαίνεται να σαρκάζει, με κερτεζιανή ειρωνεία, την ταλάντευση των άκαμπτων ποδιών του θύματος πάνω από τα νερά. Η εικόνα όμως εμφανίζει μια ευφράδεια που κινείται μεταξύ δεξιοτεχνίας και ειρωνείας˙ ο σωρός της άμμου και η σκάλα, που απομακρύνονται στην πλημμύρα, προδίδουν αναγκαστικό αυτοσχεδιασμό, την τελευταία καταφυγή μπροστά σε μια ανέλπιδη κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι: η κάμερα συλλαμβάνει μια στιγμή, προσφέρει όμως και την ακριβή εικόνα μιας δυσχερούς θέσης, ως προς την οποία η στιγμή πρέπει να ζυγιστεί για να κατανοηθεί. Οι εικόνες του Bresson όμως σπανίως είναι τόσο θεαματικές. Η αποφασιστική στιγμή, που είναι ο όρος του Cartier-Bresson για τις αποκαλυπτικές στιγμές, συχνά δεν συγκρατεί τίποτε περισσότερο από μια ματιά ή την πιο αμυδρή χειρονομία μιας συνηθισμένης μέρας.
Η δράση μπορεί κατά περίπτωση να είναι ελάχιστη ή τα θέματά του χαλαρά σε βαθμό νωθρότητας, όπως συμβαίνει μια Κυριακή του 1938 με μια ομάδα εκδρομέων στις όχθες του Μάρνη. Σ’ αυτήν, το νόημα στηρίζεται στην τοποθέτηση στο χώρο και τη διαφορά, ανάμεσα στα μέλη της εκδρομής και ανάμεσα σ’ αυτούς και τις βάρκες τους. Οι εκδρομείς, μετά το γεύμα, εμφανίζονται κορεσμένοι και βαραίνουν απέναντι στις χαριτωμένες γραμμές των λέμβων τους στο νερό. Η εδραιωμένη βαρύτητά τους ενσαρκώνει την ευδαιμονία και παρουσιάζει τους Γάλλους σαν βολεμένους καλοφαγάδες. Συγχρόνως είναι ξεχωριστές προσωπικότητες, ικανός ο καθένας για μια προσωπική εκτίμηση της ημέρας και των απολαύσεών της. Κάποιος απ’ αυτούς, ένας εργάτης στην ύπαιθρο, κάθεται πίσω από τους άλλους. Από ψηλότερα, πριν κατηφορίσει η όχθη του ποταμού, τα πράγματα ελέγχονται καλύτερα. Είναι η θέση ενός συνετού ανθρώπου που έχει το νου του στην άνεση. Η σύνεση είναι ίσως ζήτημα άνεσης, αλλά είναι πιθανόν ακόμη ζήτημα τάξης, θέσης και ωριμότητας.
Στις Βρυξέλλες το 1932 ήρθε αντιμέτωπος με ένα ζευγάρι ανθρώπων που κρυφοκοιτούσαν μέσα από μια περίφραξη. Ο ένας κοιτάζει τριγύρω επιφυλακτικά, ο σύντροφός του, νεότερος, με τραγιάσκα και σακάκι, έχει βυθιστεί στο έργο του εκστασιασμένος. Ο γηραιότερος άντρας, με το παλτό και το καπέλο, είναι αυτός που δείχνει ανήσυχος ˙ η περιέργεια και η αξιοπρέπεια είναι ασύμβατες, αλλά η περιέργεια υπερισχύει. Η επιφυλακτικότητα μπορεί να πηγάζει από πολλές αιτίες: μπορεί να απορρέει από μια αίσθηση ευπρέπειας, από μια ανάγκη άνεσης και στη Γαλλία – όπως φαίνεται – από τον απαραίτητο σεβασμό προς τις αρχές.
Μια αντιπαράθεση που συλλαμβάνεται πότε – πότε από το μάτι του φωτογράφου παρουσιάζει το νόμο και τις κατώτερες τάξεις.
Οι φύλακες των πάρκων προσέχουν τις κινήσεις της δουλειάς τους στη θέα της ψηλής μπότας και του σιριτιού. Οι φιλότιμοι στέκουν ανήσυχα προσοχή μπροστά στην εξουσία.
Όσο μεγαλοπρεπείς κι αν είναι οι περιστάσεις, υπονοεί ο Cartier- Bresson, η ζωή συνεχίζεται και οι εργασίες εκτελούνται. Έχοντας αυτό κατά νου, επικαλείται συχνά μεγάλα θέματα: Το Έθνος, την Αγάπη, την Ελευθερία. Στην απελευθέρωση του Παρισιού το 1944 εντόπισε μια ομάδα ερασιτεχνών πολυβολητών που έδινε παράσταση μπροστά από ένα σκεπτικό κοινό με αμφιλεγόμενο ενδιαφέρον.
Το 1969 κατέγραψε τα γαλλο – βελγικά σύνορα, ένα χειμωνιάτικο πρωινό, σαν ένα καταθλιπτικό μέρος όπου ο φρουρός σκουπίζει το υγρό χιόνι από το δρόμο». Σε μια άλλη φωτογραφία οι αγκαλιασμένοι νεαροί εραστές του κρατούν τα τσιγάρα που σιγοκαίνε σε ασφαλή απόσταση. Δείτε επίσης πόσο πλησιάζει το θέμα. Πλησιάζει τόσο ώστε ο θεατής να νοιώθει ως «μέλος της παρέας».
Προσπαθήστε να νιώσετε τον σουρρεαλισμό του, την λεπτή και φινετσάτη ειρωνεία του και τον τρόπο του να σατιρίζει.
Όλα αυτά είναι «κλειδιά» για να μπορέσει κάποιος να «διαβάσει και να ερμηνεύσει» τον Bresson και είναι πράγματα που έρχονται και ξανάρχονται στις φωτογραφίες του.
