Μαρία Χρουσάκη: Επαγγελματίας Ερασιτέχνης – Δαμιανός Μωραΐτης
Μαρία Χρουσάκη: Επαγγελματίας Ερασιτέχνης
Η Μαρία Χρουσάκη γεννήθηκε στη Σμύρνη τον Δεκέμβριο του 1899 και πέθανε τον Αύγουστο του 1972 στην Αθήνα. Για την ζωή της τώρα πια είναι γνωστά μόνο λίγα πράγματα.
Σπούδασε ζωγραφική και άρχισε να ασχολείται, τουλάχιστον από το 1917, με τη φωτογραφία.
Λίγο αργότερα παρακολούθησε τη Σχολή Εθελοντριών Αδελφών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού από όπου αποφοίτησε το 1926.
Η Μαρία Χρουσάκη δεν παντρεύτηκε ποτέ μετά από μια ερωτική απογοήτευση, όπως σημειώνει ένας ανιψιός της και συμπληρώνει πως αυτό ήταν η αιτία που την έκανε μοναχικό χαρακτήρα και την έσπρωξε στον εθελοντισμό, αλλά αυτό δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί από άλλες πηγές.
Γεγονός, που στηρίζεται και στο φωτογραφικό της έργο, είναι πως ασχολήθηκε ως Επαγγελματίας Ερασιτέχνης και με τον Εθελοντισμό και με τη Φωτογραφία.
Μεταπολεμικά, η Χρουσάκη ασχολήθηκε ακόμα πιο εντατικά με τη φωτογραφία. Υπήρξε από τα πρώτα μέλη της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρίας (ΕΦΕ), και είτε μόνη, είτε με φίλους, είτε λόγω της συμμετοχής της στον ΕΕΣ, ταξιδεύει σε ολόκληρη την Ελλάδα και στο εξωτερικό όπου υπάρχει ελληνισμός -στα Ιεροσόλυμα, στο Σινά το 1955, και στην Κύπρο- και φωτογραφίζει.
«Φωτογράφισε τα υπαίθρια ιατρεία στον Τυμφρηστό και τη φροντίδα των μικρών παιδιών στον Άγιο Γεώργιο. Από τις πιο σημαντικές όμως ενότητες του έργου της αποτελούν οι φωτογραφίες της μεταφοράς των παιδιών από την Βόρεια Ελλάδα στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης το 1948 μεσούντος του εμφυλίου πολέμου. Με αυτό της το έργο η Χρουσάκη κατορθώνει να συνδυάσει την καλλιτεχνική Φωτογραφία με την Φωτογραφία ντοκουμέντου, όπως γράφει και ο Γιάννης Οικονόμου στο δικό του αφιέρωμα στο aspromavro.net».
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της υπέφερε από τη νόσο του Πάρκινσον και αναγκάσθηκε σιγά ‐ σιγά να περιορίσει τις δραστηριότητές της, μα δεν τα έβαλε κάτω, και συνέχισε να φωτογραφίζει σποραδικά μέχρι το τέλος, αφήνοντάς μας ένα αρχείο από 15.000 πλάκες και έγχρωμα slides.
Τα θέματα της Μαρίας Χρουσάκη ακολουθούν γενικά τις συνήθειες των φωτογράφων της εποχής της. Εκείνο που διαφοροποιεί τη Χρουσάκη από τους ομότεχνους είναι 2 – 3 σημαντικά, κατά τη γνώμη μου στοιχεία.
1ον Δεν ακολουθεί την αισθητική της εποχής εκείνης που είναι ο πικτοριαλισμός αλλά προτιμάει την ευκρίνεια και την οξύτητα στην καταγραφή, καθαρά φωτογραφικό χαρακτηριστικό.
2ον Όταν φωτογραφίζει ανθρώπους στην Ελληνική ύπαιθρο, γιατί το αστικό τοπίο απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά, στήνει τα θέματά της χωρίς μελοδραματισμούς και με φυσικότητα και κυρίως φωτογραφίζει σχεδόν πάντα από το ύψος των ματιών του φωτογραφιζόμενου, γεγονός που αποδίδει το αίσθημα σεβασμού προς τον άλλον και αναγνώρισης της αξιοπρέπειάς του από την ίδια και φυσικά και από τους θεατές των φωτογραφιών της.
3ον Δεν είναι φλύαρη, ούτε στην ποσότητα, ούτε στο περιεχόμενο, και κυρίως οι φωτογραφίες της δεν είναι πομπώδεις, αντίθετα μέσα από τα λιτά κάδρα της μεταδίδει αισθήματα αγάπης, σεμνότητας και ηρεμίας που χαρακτήριζαν και την ίδια.
Το σημαντικότερο μέρος του αρχείου Χρουσάκη αποτελείται από 35 λευκώματα με μαυρόασπρες φωτογραφίες και τα αντίστοιχα αρνητικά τους. Οι φωτογραφίες είναι σχεδόν όλες τραβηγμένες, με λίγες εξαιρέσεις, στο λεγόμενο μεσαίο φορμά, και σε ποικιλία μεγεθών: τα περισσότερα αρνητικά είναι διαστάσεων 6Χ6 ή 9Χ9 εκ, υπάρχουν όμως και μερικά πιο ασυνήθιστα μεγέθη όπως 8,5Χ11,5, 8Χ13 και 9Χ12 εκ.
Η διάταξη των λευκωμάτων είναι ουσιαστικά θεματική και το ίδιο ισχύει και για το μοναδικά βιβλίο που εκδόθηκε και είναι εξαντλημένο, από την Εθνική Πινακοθήκη, στην οποία ένα χρόνο πριν το θάνατό της δώρισε το αρχείο της.
Στις φωτογραφίες της Χρουσάκη είναι έντονο το ηθογραφικό στοιχείο (ήθη, έθιμα, τοπία, λαϊκοί χοροί κλπ) από επιλογή και υπάρχουν και ελάχιστες αλλά σημαντικές από αστικά θέματα – απελευθέρωση, κηδεία του Γεωργίου Β!, διαδήλωση για την Ένωση με την Κύπρο.
Πολλές από τις πληροφορίες προέρχοντε από την εισαγωγή του κ. Γιάννη Σταθάτου στο βιβλίο “Μαρία Χρουσάκη” έκδοση τη Εθνικής Πινακοθήκης της Ελλάδος
Δαμιανός Μωραΐτης
Το βίντεο και το PDF από την παρουσίαση στης 21 Οκτωβρίου 2020
Την Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 2020, στην Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, έγινε η παρουσίαση της σημαντικής Ελληνίδας φωτογράφου Μαρίας Χρουσάκη και του εξαιρετικά ενδιαφέροντος λευκώματος με το όνομά της.
Δαμιανός Μωραΐτης
