«H φωτογράφος Helen Levitt – Δαμιανός Μωραΐτης»
«H φωτογράφος Helen Levitt»
Η Helen Levitt γεννήθηκε στο Μπρούκλιν στης 31 Αυγούστου 1913 και πέθανε στης 29 Μαρτίου 2009 σε ηλικίας 96 ετών. Η καταγωγή από τον πατέρα της ήταν ρωσοεβραϊκή. Η οικογένεια της λειτουργούσε μια βιοτεχνία με πλεκτά. Η Levitt αποφάσισε από νωρίς ότι η οικογενειακή επιχείρηση δεν ήταν για την ίδια και ότι ήθελε να σπουδάσει φωτογραφία. Εγκατέλειψε το σχολείο στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και συνεργάστηκε με έναν φωτογράφο πορτρέτων στο Μπρονξ.
Στα δεκαεννέα της, η Levitt σπούδασε με τον φωτογράφο Walker Evans και το 1938 – 1939 δούλεψε ως βοηθός του Walker Evans από τον οποίον δέχτηκε πολλές επιρροές. Ο Evans και η Levitt συνεργάστηκαν αργότερα και στις φωτογραφίες τους στο μετρό. Επιρροές δέχτηκε και από τον Henri Cartier – Bresson τον οποίο συνάντησε το 1935, συνάντηση που αποτέλεσε σημαντική πηγή έμπνευσης και χάραξε τον δρόμο για το πολυσήμαντο έργο της. Όπως και οι φωτογραφίες του Cartier – Bresson, οι εικόνες της ανήκουν σε μια «Τέχνη του ποιητικού ατυχήματος», φράση που ήταν ο τίτλος της αναδρομικής έκθεσης που αφιερώθηκε στο έργο της από το Ίδρυμα Henri Cartier-Bresson το 2007.
Οι φωτογραφίες της προσπαθούν να αποτυπώσουν την ενέργεια, την ποίηση και φασαρία του χωνευτηρίου της Νέας Υόρκης
Κάπου το 1937, η Levitt άρχισε να παρατηρεί τα παιδάκια που ζωγράφιζαν με κιμωλίες στο δρόμο, προσηλωμένα σε αυτό που κάνουν. Ήταν η στιγμή που εκείνη ξεκίνησε να καταγράφει το παιχνίδι των παιδιών στους δρόμους. Η δραστηριότητα αυτή κράτησε για περισσότερα από 70 ολόκληρα χρόνια.
Στην πραγματικότητα, η Levitt ήταν πρωτοπόρος της έγχρωμης φωτογραφίας. Αλλά και πάλι αυτό ανατράπηκε, έτσι ο Joel Meyerowitz, ο Stephen Shore και ο William Eggleston έχουν χαρακτηρισθεί ως πρωτοπόροι της χρωματικής καλλιτεχνικής φωτογραφίας, αλλά η Levitt είχε κάνει έκθεση της έγχρωμης δουλειάς της στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (MoMA) περίπου δύο χρόνια πριν από τον Eggleston.
Η Helen Levitt είναι μία από τις πιο επιδραστικές φωτογράφους δρόμου του 20ου αιώνα, πέρασε δεκαετίες καταγράφοντας, με την μηχανή της τις τοπικές κοινότητες, στη γενέτειρά της τη Νέα Υόρκη, απαθανατίζοντας την καθημερινή ζωή της σε γειτονιές όπως το Lower East Side, το Bronx και το East Harlem. Δουλεύοντας από τη δεκαετία του ‘30 έως τη δεκαετία του ‘90, η Levitt παρήγαγε ένα εκτεταμένο έργο –από τις πρώτες φωτογραφίες της όπου αποτύπωνε σχέδια με κιμωλία, μέχρι τα πορτρέτα επιβατών του μετρό της Νέας Υόρκης.
Επηρεασμένη από τον σουρεαλισμό και τον βωβό κινηματογράφο, εξερεύνησε τις παράξενες στιγμές της καθημερινότητας, αιχμαλωτίζοντας ανθρώπους με περίεργες εκφράσεις ή πόζες. Αν και κατέγραφε φτωχές κοινότητες, δεν επιθυμούσε να κάνει ένα πολιτικό ή κοινωνικό σχόλιο με την δουλειά της, αλλά να συλλάβει την ποιητική πτυχή της καθημερινότητας.
Η υπομονή και η ικανότητα της να αποθανατίζει τη στιγμή, προσφέρουν μοναδικές φωτογραφίες που αντανακλούν μια συγκεκριμένη εποχή και ένα κομμάτι της αμερικανικής κοινωνίας και καταγράφουν την καθημερινότητα ανθρώπων της διπλανής πόρτας με απαράμιλλη ανθρωπιά.
Με αυτόν τον τρόπο, η Νέα Υόρκη είναι ταυτόχρονα ένας χαρακτήρας και ένα ντεκόρ, όπου τα παιδιά παίζουν και οι έφηβοι ποζάρουν. Οι εικόνες της θυμίζουν το γαλλικό κινηματογραφικό κίνημα του ποιητικού ρεαλισμού. Παπούτσια που αφήνονται στο πεζοδρόμιο, παιδιά κρυμμένα κάτω από αυτοκίνητα, γονείς που εξαφανίζονται με το ανοιχτό φορτηγάκι και έτσι ο δρόμος γίνεται ένα χαρούμενο, λαϊκό θέατρο.
Πίσω από τη φαντασία, ωστόσο, φαίνεται ένα είδος άγχους: οι μάσκες και οι μεταμφιέσεις είναι μερικές φορές οδυνηρές και η φτώχεια είναι ξεκάθαρα ορατή. Αλλά πολλές εικόνες παίζουν επίσης με την αντίθεση μεταξύ της θορυβώδους ατμόσφαιρας των εσωτερικών χώρων και της πληθωρικότητας των χαρακτήρων που φωτογραφίζονται.
Σαν ανθρωπολόγος της ζωής των δρόμων της πόλης, η Helen Levitt αφουγκράστηκε την εποχή της, προσφέροντας μια ανεξίτηλη αλλά ακόμα υποτιμημένη συνεισφορά στον εικαστικό πολιτισμό του 20ού αιώνα.
Η Levitt ουσιαστικά δεν ανήκε σε καμία σχολή: ήταν κοντά στο φωτογραφικό ρεπορτάζ και τη φωτογραφία ντοκιμαντέρ, αλλά χωρίς να έχει εγγραφεί σε κανένα από τα δύο, η δουλειά της ήταν, σύμφωνα με μια παρατήρηση «ένα αδιαμφισβήτητο μανιφέστο ενός συγκεκριμένου τρόπου θέασης των πραγμάτων, απαλό και εντελώς απαλλαγμένο από έπαρση».
Η δουλειά της, που άργησε να αναγνωριστεί, συγκρίνεται με την ουμανιστική φωτογραφία, αλλά η καλλιτεχνική της προσέγγιση, η δουλειά της για την αλληλεπίδραση των βλεμάτων, των ακινητοποιημένων κινήσεων και της υποβλητικής δύναμης ανήκουν περισσότερο στην αμερικανική παράδοση του ντοκιμαντέρ.
Πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) με τίτλο Children: Photographs of Helen Levitt. Ακολούθησαν πολλές ακόμη.
Στη Γαλλία, η πρώτη έκθεση των φωτογραφιών της πραγματοποιήθηκε μόλις το 1998.
Στο τέλος του 2021 έγινε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Photographers’ Gallery, στο Λονδίνο και αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη μια έκθεση στο Παρίσι στο « Ίδρυμα Henri Cartier Bresson» με τίτλο: «”Μεξικό” – Έκθεση Φωτογραφίας των Henri Cartier-Bresson & Helen Levitt» από της 14 Φεβρουαρίου έως της 23 Απριλίου, 2023, παράλληλα με την έκθεση Paul Strand: l’équilibre des forces.
Δαμιανός Μωραΐτης
Το βίντεο από την παρουσίαση στης 5 Απριλίου 2023
Την Τετάρτη 5 Απριλίου 2023, στην Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, έγινε η παρουσίαση του έργου της Helen Levitt, μιας πολύ σημαντικής, πρωτοποριακής αλλά και επιδραστικής φωτογράφου.
Δαμιανός Μωραΐτης
Το ντοκιμαντέρ της Helen Levitt: «In the Street»
Σε συνεργασία με την κινηματογραφίστρια Janice Loeb και τον συγγραφέα James Agee, η Helen Levitt γύρισε και 2 ταινίες. Η πρώτη ταινία με τον τίτλο: In the Street, αντιστοιχεί στο φωτογραφικό της έργο και θεωρείται πρόδρομος του κινηματογραφικού στιλ cinéma vérité της δεκαετίας του 1960.
Είναι γυρισμένο στο Ανατολικό Χάρλεμ αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι ένα δυναμικό, τρυφερό και συχνά χιουμοριστικό πορτρέτο της ζωής στη Νέα Υόρκη: παιδιά χορεύουν και παίζουν στα σοκάκια, οι καταστηματάρχες σκουπίζουν τα πεζοδρόμια, οι θεατές παρακολουθούν από τα παράθυρά τους. Αυτή η μαγευτική ταινία παρουσιάζει το πολυσύχναστο θέατρο της ζωής της πόλης, όπου «κάθε άνθρωπος είναι ένας ποιητής, ένας μασκοφόρος, ένας πολεμιστής, ένας χορευτής». Διασκεδαστικό γεγονός: Αυτή η μικρού μήκους ταινία ήταν αγαπημένη του Τσάρλι Τσάπλιν, ο οποίος ήταν τόσο ενθουσιασμένος από ένα από τα αγόρια που χορεύουν που φέρεται να πήδηξε όρθιος κατά τη διάρκεια της προβολής και μιμήθηκε τις κινήσεις του μικρού παιδιού.
Το In the Street κυκλοφόρησε το 1948, είναι ένα ντοκιμαντέρ διάρκειας 13 περίπου λεπτών είναι μια ασπρόμαυρη, βωβή ταινία που γυρίστηκε στο ισπανικό τμήμα του Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Οι Helen Levitt, Janice Loeb και James Agee χρησιμοποίησαν μικρές, κρυφές κάμερες με φιλμ 16 mm για να καταγράψουν τη ζωή στο δρόμο, ειδικά των παιδιών. Η Levitt επιμελήθηκε την ταινία και μετά την πρώτη της κυκλοφορία, πρόσθεσε ένα soundtrack για πιάνο που συνέθεσε και ερμήνευσε ο Arthur Kleiner.
Το 2006, το In the Street (στην βωβή του έκδοση) επιλέχθηκε για διατήρηση στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντικό».
Δαμιανός Μωραΐτης
