William Eugene Smith

William Eugene Smith

«Μια φωτογραφία είναι μια μικρή φωνή, στην καλύτερη περίπτωση, αλλά μερικές φορές – μόνο μερικές φορές – μια φωτογραφία ή μια ομάδα από αυτές μπορεί να σπρώξει  τις αισθήσεις μας σε συνειδητοποίηση. Πολλά όμως εξαρτώνται από τη σκέψη του θεατή.»

Ο William Eugene Smith γεννήθηκε το 1918 στο Κάνσας και πέθανε το 1978 στο Tucson της Αριζόνα.

   Τράβηξε τις πρώτες του φωτογραφίες σε ηλικία 15 ετών για δύο τοπικές εφημερίδες. Το 1936, ο Smith εισήλθε στο Πανεπιστήμιο Notre Dame στη Wichita, όπου δημιουργήθηκε μια ειδική υποτροφία φωτογραφίας για αυτόν. Ένα χρόνο αργότερα άφησε το πανεπιστήμιο και πήγε στη Νέα Υόρκη, και αφού σπούδασε με την Helene Sanders στο New York Institute of Photography. Το 1937, άρχισε να εργάζεται για το News-Week (αργότερα N ewsweek ). Απολύθηκε επειδή αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει κάμερες μεσαίου φορμά και εντάχθηκε στο πρακτορείο Black Star ως ελεύθερος επαγγελματίας.

Ο Smith εργάστηκε ως πολεμικός ανταποκριτής για το περιοδικό Flying (1943-44) και ένα χρόνο αργότερα για το LIFE.

Το 1955 εντάχθηκαι στο Magnum ως συνεργάτης. Το 1957 έγινε πλήρες μέλος των Magnum. Ο Smith ήταν φανατικά αφοσιωμένος στην αποστολή του ως φωτογράφος. Εξαιτίας αυτής της αφοσίωσης, θεωρήθηκε συχνά από τους εκδότες ως «προβληματικός».

Ένα χρόνο αφότου μετακόμισε στο Tucson, για να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ο Smith πέθανε από εγκεφαλικό. Τα αρχεία του φυλάσσονται στο Κέντρο Δημιουργικής Φωτογραφίας στο Tucson της Αριζόνα.

Σήμερα, η κληρονομιά του Smith ζει μέσω του Ταμείου W. Eugene Smith για την προώθηση της «ανθρωπιστικής φωτογραφίας», που ιδρύθηκε το 1980, το οποίο βραβεύει φωτογράφους για εξαιρετικά επιτεύγματα στον τομέα.

   Ο W. Eugene Smith είναι ένας από τους θρύλους της φωτογραφίας. Αν και ήταν διαβόητος για το ότι ήταν μανιακός, συναισθηματικά απόμακρος και παράλογος – διοχέτευσε αυτές τις ενέργειες με τρόπο ώστε να μετατραπεί σε έναν από τους καλύτερους φωτογράφους.

   Ο Smith ήταν ανθρωπιστής φωτογράφος. Τεκμηρίωσε αμέτρητους πολέμους, κοινωνικά ζητήματα, και έβαλε ακόμη και τη ζωή του σε κίνδυνο. Δεν τον ενδιέφερε να κάνει απλώς όμορφες φωτογραφίες – ήθελε οι φωτογραφίες του να δημιουργήσουν μια συναισθηματική απήχηση με τον θεατή του και να ζωντανέψουν μια συγκεκριμένη ιστορία.

Σχετικά με αυτό έχει πει σε συνέντευξή τουστον άλλο μεγάλο υπερρεαλιστή φωτογράφο Philippe Halsman:

«Θα μισουσα να διακινδυνευσω τη ζωη μου για να τραβηξω αλλη μια αιματηρη φωτογραφια για την daily news, αλλα αν αυτό μπορούσε να αλλάξει τη γνωμη των ανθρώπων εναντια στον πολεμο, τοτε νιωθω οτι θα αξιζε τη ζωη μου. Συχνα, εμεις ως φωτογραφοι δρομου δυσκολευομαστε να καταλαβουμε γιατι φωτογραφιζουμε. ωστοσο, αυτο ειναι ενα πολυ σημαντικο ερωτημα που πρεπει να κανουμε στον εαυτο μας, διαφορετικα χανουμε απλως τον χρονο μας.»

Προσπαθουμε εκει εξω να τραβηξουμε απλως στιγμιοτυπα; ή μηπως προσπαθουμε να αποτυπωσουμε κατι βαθυ και ουσιαστικο για την κοινωνια;προσπαθουμε να ανακαλυψουμε τον εαυτο μας μεσα απο τη φωτογραφια μας; προσπαθουμε να συνδεθουμε με μια κοινοτητα ή με ατομα για να δειξουν τον τροπο ζωης τους με τον υπολοιπο κοσμο.

Αυτη ειναι μια ερωτηση που μπορειτε να απαντησετε μονο μονοι σας.

WORLD WAR II. The Pacific Campaign. June 1944. Battle of Saipan Island. US Marine holding a wounded and dying baby found in the mountains.

   Ο William Eugene Smith είναι περισσότερο γνωστός από τις φωτογραφίες του στα πεδία των μαχών κυρίως του 2^ου  Παγκοσμίου πολέμου, όμως πρέπει να ξέρουμε ότι η δουλειά του ως πολεμικός ανταποκριτής διακόπηκε το 1945 καθώς κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Okinawa υπέστη σοβαρούς τραυματισμούς στο πρόσωπο και τα χέρια. Μετά από δύο χρόνια χειρουργικών επεμβάσεων και ανάρρωσης, ο Smith μετά βίας μπορούσε να κρατήσει την κάμερα. Ωστόσο, φαινόταν αποφασισμένος να δημιουργήσει φωτογραφίες με κοινωνικό ενδιαφέρον, που θα αποτελούσαν σύμβολα ελπίδας και ευτυχίας. Κάνει δηλαδή μια μεγάλη στροφή κυρίως στη θεματολογία του. Όπως είπε και ο ίδιος σε συνέντευξη του, μερικά χρόνια αργότερα: «Την ημέρα που προσπάθησα ξανά για πρώτη φορά να φτιάξω μια φωτογραφία, μετά βίας μπορούσα να βάλω το ρολό του φιλμ στην κάμερα. Ωστόσο, ήμουν αποφασισμένος ότι αυτή η πρώτη φωτογραφία θα ήταν το αντίθετο από τις φωτογραφίες του πολέμου, και ότι θα αντικατοπτρίζει την θετική πλευρά της ζωής.»

USA. 1946. “The walk to paradise garden.” The Smith children Patrick and Juanita.

   Το 1946, μετά από δύο χρόνια αποχής από το φωτογραφικό του έργο, ο Eugene Smith τραβάει την πρώτη του φωτογραφία κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στο πάρκο με τα παιδιά του (Juanita και Patrick Smith). Η εικόνα αυτή  αποτελεί μια από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του και αντιπροσωπεύει την νέα του νοοτροπία. Είναι, δηλαδή, χαρακτηριστικό παράδειγμα της τάσης του για απεικόνιση μιας θετικής και ελπιδοφόρας πλευράς της ζωής μετά την φρικτή εμπειρία του ατυχήματος. Κατά τη διάρκεια εκείνης της βόλτας ο Smith βρήκε μέσα από τα παιδιά του όχι μόνο την έμπνευση για να συνεχίσει το έργο του αλλά και τη δύναμη να ξεπεράσει την δύσκολη περίοδο του τραυματισμού του.

Η εικόνα αντικατοπτρίζει δύο μικρά παιδιά, πιασμένα χέρι με χέρι να βαδίζουν προς το πάρκο προκειμένου να ανακαλύψουν τις ομορφιές του. Πρόκειται για μία εκπληκτική, φορτισμένη συναισθηματικά, εικόνα, η οποία δίνει ένα θετικό μήνυμα για την ζωή. Μέσω της αθωότητας των δύο μικρών παιδιών, ο φωτογράφος προκαλεί στον θεατή μια αίσθηση αισιοδοξίας. Με τον τρόπο που βαδίζουν από το σκοτάδι προς το λευκό φώς τα δύο νήπια, φαντάζουν σαν να προχωρούν προς το μέλλον. Ένα μέλλον που παρουσιάζεται ελπιδοφόρο. Με έναν ανέμελο τρόπο, προχωρούν μπροστά, κατευθύνονται προς ένα καλύτερο αύριο που φαντάζει πιο φωτεινό.

Γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες περιστάσεις κάτω από τις οποίες τραβήχτηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία, νομίζω είναι ξεκάθαρο το μήνυμα του φωτογράφου. Παρά τους πολέμους, τις δυστυχίες και την καταστροφή, η ζωή συνεχίζεται. Για αυτό, οφείλουμε να βλέπουμε το μέλλον αισιόδοξα, σαν δύο μικρά παιδιά, έτοιμα για εξερεύνηση. Πρόκειται για ένα κοινωνικό μήνυμα που απευθύνεται στους ανθρώπους της εποχής, οι οποίοι έχουν υποφέρει αρκετά από τις διαμάχες και τους συνεχείς πολέμους, υπενθυμίζοντας τους ότι υπάρχει και η θετική πλευρά της ζωής.

Δαμιανός Μωραΐτης

Minamata – Μιναμάτα

«Η πρώτη λέξη που θα χτυπούσα από τα χρονικά της δημοσιογραφίας είναι η λέξη αντικειμενική»  – W. Eugene Smith

 Το φωτογραφικό δοκίμιο και το βιβλίο, Minamata: A Warning to the World (Προειδοποίηση προς τον κόσμο), ήταν μια συνεργασία μεταξύ του Smith και της τότε συζύγου του Aileen M. Smith.

«Η φωτογραφία είναι μια μικρή φωνή, στην καλύτερη περίπτωση, αλλά μερικές φορές – μόνο μερικές φορές – μια φωτογραφία ή μια ομάδα από αυτές μπορεί να παρασύρει τις αισθήσεις μας στην επίγνωση. Πολλά εξαρτώνται από τον θεατή. Σε ορισμένους, οι φωτογραφίες μπορούν να προκαλέσουν αρκετό συναίσθημα ώστε να είναι καταλύτης για σκέψη τους». Έτσι έγραψε ο W. Eugene Smith το 1974. Δάσκαλος της φωτορεπορτάζ του εικοστού αιώνα, ο Smith ήταν εμμονικός στην επιδίωξη του οράματός του. Αυτή η εμμονή είναι ίσως πιο εμφανής στο μακροπρόθεσμο έργο του  που τεκμηριώνει τις θανατηφόρες συνέπειες της βιομηχανικής ρύπανσης από υδράργυρο στη Minamata. Ο Smith είδε το έργο ως μια «προειδοποίηση προς τον κόσμο» και τελικά έβαλε στόχο να δώσει φωνή στα θύματα. Για χρόνια, το χημικό εργοστάσιο της Chisso Corporation στην ιαπωνική πόλη Minamata είχε απελευθερώσει μεθυλυδράργυρο μέσω των βιομηχανικών λυμάτων του στον κόλπο Minamata και στη θάλασσα Shiranui. Αυτό το βιοσυσσωρεύτηκε στην τοπική θαλάσσια ζωή, οδηγώντας σε χιλιάδες περιπτώσεις δηλητηρίασης από υδράργυρο στον τοπικό πληθυσμό, ο οποίος κατανάλωσε την τοξική τροφή που αλιεύτηκε στα δίχτυα. Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, η κυβέρνηση και η Chisso Corporation έκαναν ελάχιστα για να αποτρέψουν τη ρύπανση. Η εταιρεία κάλυψε ακόμη και έρευνα που «κατέδειξε την απερισκεψία [της]», όπως αναφέρθηκε στη συνέχεια από τους New York Times μεταξύ άλλων. Μόλις το 1968 η κυβέρνηση εξέδωσε τελικά μια δήλωση που αναγνώριζε επίσημα τη νόσο Minamata ως ασθένεια που προκαλείται από τη βιομηχανική ρύπανση, και από εκείνο το σημείο ο αγώνας των θυμάτων για αποζημίωση ξεκίνησε σοβαρά.

Όταν ο Smith έφτασε στη Minamata το 1971, είχε ήδη καλύψει τις αιματηρές εισβολές των Tarawa, Guam και Iwo Jima ως ανταποκριτής του LIFE στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε δημιουργήσει φωτογραφικά δοκίμια που καθόριζαν το είδος. Αλλά η ιστορία που έγινε στο Minamata θα ήταν το τελευταίο, και αναμφισβήτητα με τη μεγαλύτερη επιρροή, έργο του. Ο Smith άρχισε να ενδιαφέρεται να ταξιδέψει στην πόλη αφού ήρθε σε επαφή με ένα μέλος του κινήματος Minamata. Αυτός και η σύντροφός του Aileen Mioko Smith μάζεψαν το πατάρι του Smith στη Νέα Υόρκη, ταξίδεψαν στο Τόκιο και, τώρα παντρεμένοι, μετακόμισαν στη Minamata μαζί με τον πρόσφατα στρατολογημένο βοηθό τους, Takeshi Ishikawa. Το ζευγάρι σχεδίαζε να μείνει για τρεις μήνες αλλά κατέληξε να μείνει τρία χρόνια.

Πήγαμε στη Chisso και τους πήραμε συνεντεύξεις και θέλαμε να μάθουμε πώς ήταν πραγματικά η Chisso…δεν μας άφησαν να μπούμε φυσικά».
Οι φωτογραφίες του δεν έδειχναν μόνο τον σωματικό και ψυχικό πόνο των θυμάτων αλλά και την αποφασιστικότητα, την ανθρωπιά και τις στιγμές χαράς τους. Στο βιβλίο Μιναμάτα , ο Σμιθ γράφει για έναν ασθενή—τον «ακατάσχετο» Ισαμού Ναγκάι—που «σέρνεται και αρπάζει και έχει αποκτήσει μια κινηματογραφική κάμερα και είναι αποφασισμένος να «διώξει τον Τσίσο από αυτόν τον κόσμο»! Ο Σμιθ έλκονταν από τη δύναμη των θυμάτων, καθώς ένιωθε υποχρεωμένος να δώσει μαρτυρία για τα δεινά τους.

Αυτό επρόκειτο να είναι το τελευταίο φωτογραφικό δοκίμιο του Smith, αλλά οι εικόνες έχουν αποκτήσει τη δική τους ζωή.

Οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν στο LIFE  το 1972, περιόδευσαν σε παγκόσμιες εκθέσεις και συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο,  Minamata,  το 1975.  Οι φωτογραφίες είναι μια ιστορική καταγραφή των τρομερών συνεπειών της βιομηχανικής ρύπανσης των υδάτων, αλλά ο κόσμος έμαθε από αυτή την τραγωδία; «Έχω ακούσει ανθρώπους να λένε: «Διάβασα αυτό το βιβλίο στα 13 μου και άλλαξε τη ζωή μου και η δουλειά που κάνω τώρα οφείλεται σε αυτό το βιβλίο», λέει η Aileen.

Ωστόσο, η βιομηχανική ρύπανση παραμένει μια παγκόσμια καταστροφή και το έργο είναι τόσο επίκαιρο σήμερα όσο πριν από σχεδόν 50 χρόνια. «Όλες αυτές οι ιστορίες ανθρώπων που αγωνίζονται δίνουν κουράγιο. Ακόμα κι αν δεν είναι το ίδιο θέμα ή η ίδια ήπειρος», λέει η Aileen, η οποία, ως εκτελεστική διευθύντρια της περιβαλλοντικής ομάδας Green Action (Ιαπωνία), εργάζεται ως ακτιβίστρια κατά της πυρηνικής ενέργειας. «Αυτό το είδος  επικοινωνίας είναι πραγματικά σημαντικό. Αντί απλώς να σφυρηλατείς γεγονότα, γνωρίζεις ανθρώπους, η καρδιά σου συγκινείται—και αυτό είναι που πραγματικά δημιουργεί τη βασική αλλαγή».

Δείτε και κατεβάστε το trailer της ταινίας Minamata πατώντας εδώ

Δαμιανός Μωραΐτης

Έξι αποσπάσματα του Eugene Smith

• «Ο κόσμος απλά δεν ταιριάζει άνετα στο φορμά μιας κάμερας 35 χιλιοστών».
• «Ποτέ δεν βρήκα τα όρια των φωτογραφικών δυνατοτήτων μου. Κάθε ορίζοντας, μόλις φτάσετε, αποκαλύπτει ένα άλλο νεύμα στο βάθος. Έτσι πάντα, είμαι σε ένα νέο κατώφλι».
• «Το πάθος είναι σε όλες τις μεγάλες αναζητήσεις και είναι απαραίτητο σε όλες τις δημιουργικές προσπάθειες.»
• «Ποτέ δεν έχω κάνει καμία φωτογραφία, καλή ή κακή, χωρίς να την πληρώσω σε συναισθηματική αναταραχή».
• «Ήθελα οι φωτογραφίες μου να μεταφέρουν κάποιο μήνυμα ενάντια στην απληστία, τη βλακεία και τις μισαλλοδοξίες που προκαλούν αυτούς τους πολέμους».
• «…και κάθε φορά που πίεζα το κλείστρο, ήταν μια φωναχτή καταδίκη που εκτοξεύτηκε με την ελπίδα ότι η εικόνα θα μπορούσε να επιβιώσει με τα χρόνια, με την ελπίδα ότι θα μπορούσαν να αντηχούν στο μυαλό των ανδρών στο μέλλον – προκαλώντας τους προσοχή και ανάμνηση.»
• «Τι ωφελεί να έχεις μεγάλο βάθος πεδίου αν δεν υπάρχει επαρκές βάθος συναίσθησης;»

Δαμιανός Μωραΐτης

Την Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2024, στην Ομάδα Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, έγινε η παρουσίαση του ενός σπουδαίου φωτογράφου, του William Eugene Smith.

Δείτε και κατεβάστε το βίντεο της παρουσίασης πατώντας εδώ

Δαμιανός Μωραΐτης